Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasi - Wikipedia

Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasi - Wikipedia - Haqqında Məlumat

Bu məqalənin sonunda mənbə siyahısı var, ancaq mətndaxili mənbələr heç və ya kifayət qədər istifadə edilmədiyi üçün bəzi məlumatların mənbəsi bilinmir. Lütfən mənbələri uyğun şəkildə mətnin daxilində yerləşdirərək məqalənin təkmilləşdirilməsinə kömək edin.

Azərbaycanın Milli Elmlər Akademiyası və ya qısaca: AMEA — Azərbaycan Respublikasında dövlətin təsis etdiyi ali elmi qurum, Respublikanın ali elmi idarəsi.^[1]

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası (AMEA)

AMEA-nın əsas binası
Ümumi məlumatlar
Ölkə	Azərbaycan
Yaradılıb	23 yanvar 1945
Əvvəlki adı	Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası
Digər məlumatlar
Prezident	Arif Həşimov, prezident vəzifəsinin icraçisi
Ünvan	Bakı, İstiqlaliyyət küç., 30 AZ1001
Telefon	(+994 12) 5392693 (+994 12) 5108659
Sayt	science.gov.az
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tarixi

Azərbaycan elminin, onun intellektual dəyərlərinin milli sərvət kimi qəbul edilməsində Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin (1918–1920) mühüm rolu olmuşdur. Bakı Universitetinin yaranması, azərbaycanlı tələbələrin Avropa ali məktəblərinə göndərilməsi milli dilin, mədəniyyətin intişarı bütövlükdə Azərbaycan elminin inkişafına mühüm təsir göstərən amillərdən olmuşdur. 1920-ci ilin əvvəllərində respublikada elmi tədqiqatlar əsasən Azərbaycan Dövlət Universitetində (indiki BDU) mərkəzləşmişdi. 1920–1922-ci illərdə burada humanitar, tibb və təbiət bölmələrindən ibarət elmi assosiasiya təşkil edilmiş və fəaliyyət göstərmişdir.

1925-ci ildə Cəmiyyət Azərbaycan Hökumətinin sərəncamına verildi.

1923–1929-cu illər arasında Azərbaycanı Tədqiq və Tətəbbö (Araşdırma) Cəmiyyəti fəaliyyət göstərmişdi. Həmin cəmiyyətin sədri Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev, üzvlərindən biri isə Məhəmmədhəsən bəy Vəlili-Baharlı seçilmişdi. 1929-cu ildə bu cəmiyyət yenidən təşkil edilərək Azərbaycan Dövlət Elmi-Tədqiqat İnstitutu (DETİ) adlandırılmışdı. İnstitutun təbiət, biologiya, tarix və etnoqrafiya, dilçilik, ədəbiyyat və incəsənət, fəlsəfə, Sovet Şərqi və xarici Şərq, dövlət və hüquq bölmələri var idi.

1932-ci ildə Azərbaycan DETİ əsasında SSRİ Elmlər Akademiyası Zaqafqaziya Filialının Azərbaycan Şöbəsi təşkil edildi. Şöbəyə R. Axundov rəhbərlik edirdi. Şöbədə 11 bölmə və bir neçə komissiya fəaliyyət göstərirdi. Bir sıra məşhur alimlər – F.Y. Levinson-Lessinq, İ.M. Qubkin, A.A. Qrossheym, N.Y. Marr, İ.İ. Meşşanov, A.N, Derjavin, İ.Q. Yesman, ilk Azərbaycan alimlərindən Bəkir Çobanzadə, Vəli Xuluflu, M. Əfəndiyev, Abdulla Tağızadə, Salman Mümtaz, Ağamir Məmmədov və başqaları burada elmi-tədqiqat işləri aparırdılar.

1935-ci ilin oktyabrında şöbə SSRİ EA Azərbaycan Filialına çevrildi. Filialın yanında mövcud bölmələr əsasında Kimya, Botanika, Zoologiya və Tarix, Etnoqrafiya və Arxeologiya, Dil və Ədəbiyyat Elmi-Tədqiqat institutları, habelə Energetika, Fizika, Geologiya, Torpaqşünaslıq sektorları yaradıldı. Filialın Rəyasət Heyətinin sədri əvvəl akad. İ.M.Qubkin, sonralar isə akad. S.S.Namyotkin oldu.

SSRİ Xalq Komissarları Sovetinin 1945-ci il 23 yanvar tarixli qərarı ilə filial Azərbaycan EA-na çevrildi. Bu vaxt akademiyanın 4 bölməsi, 16 elmi-tədqiqat institutu, elmi-tədqiqat şöbəsi, 3 muzeyi, mərkəzi elmi kitabxanası, Naxçıvan, Gəncə, Xankəndi və Qubada elmi bazaları var idi. Həmin il Azərbaycan EA-na 15 həqiqi üzv seçildi. Onun ilk heyətinə Ü.Hacıbəyov, S.Vurğun, M.İbrahimov, Y.Məmmədəliyev, M.Qaşqay, A.A.Qrossheym, S.Dadaşov, İ.Q.Yesman, M.Mirqasımov, Ş.Əzizbəyov, Ə. Əlizadə, M.Topçubaşov, M.Hüseynov, H.Hüseynov və İ.İ. Şirokoqorov daxil oldu. 1945-ci il martın 31-də akademiyanın həqiqi üzvlərinin ilk ümumi iclasında Mir Əsədulla Mirqasımov prezident seçildi. Sonrakı illərdə Yusif Məmmədəliyev (1947–1950, 1958–1961), Musa Əliyev (1950–1958), Zahid Xəlilov (1961–1967), Rüstəm İsmayılov (1967–1970), Həsən Abdullayev (1970–1983), Eldar Salayev (1983–1997), Fəraməz Maqsudov (1997–2000), Mahmud Kərimov (2001–2013), Akif Əlizadə (2013–2019), Ramiz Mehdiyev (2019-2022) Akademiyanın prezidenti olmuşlar.

Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının ilk Rəyasət Heyətinin həqiqi üzvləri (1945-ci il): Oturanlar (soldan sağa): Səməd Vurğun (1906–1956), İosif Yesman (1868–1955), Üzeyir Hacıbəyov (1885–1948), Ələşrəf Əlizadə (1911–1985), Elmlər Akademiyasının ilk prezidenti Mirəsədulla Mirqasımov (1883–1958), İvan Şirokoqorov (1869–1946), Aleksandr Qrossheym (1888–1948), Mustafa Topçubaşov (1895–1981); Ayaqüstə (soldan sağa): Yusif Məmmədəliyev (1905–1961), Mirzə İbrahimov (1911–1993), Şamil Əzizbəyov (1906–1976), Heydər Hüseynov (1908–1950), Mirəli Qaşqay (1907–1977), Sadıq Dadaşov (1905–1946), Mikayıl Hüseynov (Üseynov) (1905–1992)

AMEA-nın təsisçiləri

Müasir dövr

Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinin 21 may 2002-ci il tarixli 81 saylı qərarına əsasən AMEA-da struktur dəyişikliyi edilmişdir.

İnformasiya Telekommunikasiya Elmi Mərkəzinin (İTEM) bazasında İnformasiya Texnologiyaları İnstitutu (İTİ), Radiasiya Tədqiqatları sektorunun (RTS) bazasında Radiasiya Problemləri İnstitutu (RPİ) yaradılmışdır. İTİ-nun əsas fəaliyyət istiqamətləri yeni informasiya texnologiyaları əsasında müxtəlif sahələrin informasiyalaşdırılması, intellektual kompüter şəbəkələri və sistemlərinin yaradılması, informasiya təhlükəsizliyinin təmin olunmasıdır. Radiasiya Problemləri İnstitutunun əsas fəaliyyət istiqamətləri radiasiya texnologiyası, radiasiya təhlükəsizliyi, qeyri-ənənəvi enerji çevrilmə problemləri, ekologiya, radioekologiyadır. AMEA-nın Rəyasət Heyəti aparatının şöbələrindən biri Təhsil şöbəsidir.

Strukturu

Azərbaycanın Milli Elmlər Akademiyası Rəyasət Heyətinin binası (İsmailiyyə Sarayı)

AMEA-nın elmi bölmələri

Fizika-riyaziyyat və texnika elmləri bölməsi

Kimya elmləri bölməsi

Yer elmləri bölməsi

Biologiya elmləri bölməsi

Humanitar və ictimai elmlər bölməsi

İctimai elmlər bölməsi

AMEA-nın regional bölmələri

AMEA-nın regional elmi mərkəzləri

Prezidentlər

Əsas məqalə: AMEA prezidentlərinin siyahısı

Aşağıdakı siyahıda Azərbaycan Elmlər Akademiyasının yarandığı gündən bu günə kimi bütün prezidentlərinin siyahısı verilmişdir.

#	Soyadı, adı, atasının adı	İlk tarix	Son tarix	Qeyd
1	Mirqasımov Mir Əsədulla Mir Ələsgər oğlu	31 mart 1945	1947	vəfat edib
2	Məmmədəliyev Yusif Heydər oğlu	1947	1950	1-ci dəfə
3	Əliyev Musa Mirzə oğlu	1950	1958	vəfat edib
4	Məmmədəliyev Yusif Heydər oğlu	1958	1961	2-ci dəfə
5	Xəlilov Zahid İsmayıl oğlu	1961	1967	vəfat edib
6	İsmayılov Rüstəm Hacıəli oğlu	1967	1970	vəfat edib
7	Abdullayev Həsən Məmmədbağır oğlu	1970	1983	vəfat edib
8	Salayev Eldar Yunis oğlu	1983	1997
9	Maqsudov Fəraməz Qəzənfər oğlu	1997	2000	vəfat edib
10	Kərimov Mahmud Kərim oğlu	2001	10 fevral 2013	vəfat edib
11	Əlizadə Akif Ağamehdi oğlu	25 aprel 2013	22 oktyabr 2019
12	Mehdiyev Ramiz Ənvər oğlu	23 oktyabr 2019	14 fevral 2022
13	Həşimov Arif Məmməd oğlu	19 fevral 2022		Prezident vəzifəsinin icraçisi^[2]

Həmçinin bax

İstinadlar

Bu məqalədəki istinadlar müvafiq istinad şablonları ilə göstərilməlidir.

Xarici keçidlər

	Vikianbarda Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası ilə əlaqəli mediafayllar var.

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının rəsmi saytı

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/?q=Azərbaycan_Milli_Elmlər_Akademiyası&oldid=6429588"