Azerbaycan Daxili Qosunlari - Wikipedia

1991-ci ilin sonlarında sabiq SSRİ Daxili İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunlarının Biləcəri qəsəbəsi ərazisində yerləşən 5-ci diviziyası buraxılmışdır və heyəti ümumi olaraq 2 min 500 nəfərdən ibarət olan üç hərbi hissə Azərbaycanın Daxili İşlər Nazirliyinin tabeliyinə verilmişdir. Həmin vaxtdan Daxili Qoşunlar Biləcəri qəsəbəsində yerləşən hərbi hissəsinin əsasında yaradılmağa başlamışdır.

• Maddə 1. Mühüm dövlət obyektlərini, kommunikasiya qurğularını, xüsusi yükləri mühafizə edirlər;
• Maddə 2. Mühafizə olunan obyektlərdə və qurğularda qəzaların, yanğınların, təbii fəlakətlərin və buna bənzər başqa halların nəticələrinin ləğvində iştirak edirlər;
• Maddə 3. Mühafizə olunan əraziyə soxulmuş şəxslərin axtarılmasında və tutulmasında iştirak edirlər;
• Maddə 4. İslah-əmək müəssisələrində kütləvi iğtişaşların qarşısını almağa kömək göstərirlər;
• Maddə 5. Mühafizədən qaçmış məhkumların və həbs edilmiş şəxslərin axtarılmasında və tutulmasında iştirak edirlər;
• Maddə 6. Daxili İşlər Nazirliyinin maddi-texniki və hərbi təchizat idarələrinin anbarlarını və hərbi bazalarını mühafizə edirlər;
• Maddə 7. Digər daxili işlər orqanları ilə birlikdə şəhərlərdə və digər yaşayış məntəqələrində patrul-post xidməti vasitəsilə ictimai asayişin qorunmasında, habelə kütləvi tədbirlər keçirilərkən ictimai təhlükəsizliyin təmin olunmasında iştirak edirlər;
• Maddə 8. Qəzalar, bədbəxt hadisələr, yanğınlar, təbii fəlakətlər və başqa fövqəladə hallar zamanı, habelə fövqəladə vəziyyətin hüquqi rejimi təmin edilərkən adamların xilas edilməsi, sahibsiz qalmış əmlakın mühafizəsi, ictimai asayişin qorunması üçün təxirəsalınmaz tədbirlər görməkdə daxili işlər orqanlarına kömək göstərirlər;
• Maddə 9. Yaşayış məntəqələrində kütləvi iğtişaşların qarşısının alınmasında iştirak edirlər;
• Maddə 10. Zərurət olduqda Azərbaycan Respublikası ərazisinin müdafiəsində iştirak edirlər.

12 mart 1992-ci ildə Daxili Qoşunların Biləcəri qəsəbəsində, Sumqayıt və Gəncə şəhərlərində yerləşən "N" saylı hərbi hissələri erməni işğalçıları ilə döyüşə başlamış, Azərbaycanın ərazi bütövlü uğrunda əvvəlcə Ağdam rayonunun Papravənd, Qalayçılar, Maniklu, Baş Güneypəyə, Canyataq və Gülyataqda vuruşmuşlar.

Bu döyüşlərə qatılan Daxili Qoşunların hərbi qulluqçularından çavuş Hatəmxan Babayev, leytenant Rafiq İsmayılov və baş leytenant Ruber Səfərəliyev Daxili Qoşunların birinci şəhidləri olmuşlar. Ağdam, Ağdərə və Füzuli rayonlarının yaşayış məntəqələri Daxili Qoşunların Ağdam alayınnın şəxsi heyəti tərəfindən azad edilmiş və müdafiə olunmuşdur.

Ümumi olaraq Birinci Qarabağ müharibəsində Daxili İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunlarının şəxsi heyətindən 680 nəfər şəhid olmuşdur, 5 nəfər itkin düşmüşdür, 1177 nəfər isə yaralanmışdır. 8-i ölümündən sonra olmaqla 9 nəfər Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür.

Birinci Qarabağ müharibəsindən sonra Daxili Qoşunların müasir tələblərə cavab verən bir qüvvəyə çevrilməsi, hərbi qulluqçuların biliyinin və bacarıqlarının artırılması, təlim-tədris işinin müasir standartlara uyğunlaşdırılması, həmçinin beynəlxalq təcübənin öyrədilməsi məqsədilə bir çox xarici dövlətlərin müvafiq qurumları ilə münasibətlər qurulmuşdur. Daxili Qoşunlar Komandanlığı beynəlxalq əlaqələr çərçivəsində Türkiyə Jandarm Baş Komandanlığı ilə münasibətlərə daha çox önəm vermişdir.

1995-ci il iyunun 18-də Daxili Qoşunların Komandanı Ramiz Xosrov oğlu Məmmədov vəzifəsindən qovulmasından sonra Daxili Qoşuların Komandanlığına Elşən Lətif oğlu Kazımov gətirilmişdir. Onun rəhbərliyi altında 1997-ci il ohtyabrın 31-də "Azərbaycan Daxili İşlər Nazirliyi Daxili Qoşunlar Baş İdarəsinin şəxsi heyətinə Türkiyə Jandarm İdarəsi tərəfindən təlim-təhsil və təchizat yardımına aid Sənəd" imzalanmışdır və bununla da Daxili Qoşunlarla Jandarm Baş Komandanlığı arasında qarşılıqlı hərbi münasibətlərin hüquqi əsasın qoyulmuşdur.

1997–2013-cü illər ərzində Daxili Qoşunların 400 nəfərdən çox hərbi qulluqçusu Jandarm Baş Komandanlığının, eləcə də Silahlı Qüvvələrin TTM-də təhsil proqramlarında olublar.

Bununla yanaşı, Daxili İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunlarının Fransa Milli Jandarmeriyası, İtaliya Karabinerlər Korpusu, Rusiya Federasiyasının Daxili İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunları, Belarus Daxili İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunları, Çin Silahlı Milis Qüvvələri və digər dövlətlərin müvafiq qurumları ilə münasibətləri mövcuddur.

2020-ci il sentyabrın 27-də səhər saat 06:00 radələrində Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin bölmələri tərəfindən genişmiqyaslı təxribat törədilmişdir və cəbhəboyu zonada yerləşən Azərbaycan Ordusunun mövqeləri və yaşayış məntəqələri iriçaplı silahlar, minaatnalar və müxtəlif çaplı artilleriya qurğularından intensiv atəşə tutulmuşdur, nəticədə ölənlər və yaralananlar olmuşdur.^[1] Bu barədə məlumat Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevə bildiriləndən sonra günorta saatlarında Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin döyüş fəaliyyətinin qarşısını almaq məqsədilə Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin Komandanlığı tərəfindən cəbhəboyu zonada hücum əməliyyatlarının başlaması barədə qərar verilmişdir.^[2]

Hərbi əməliyyatlara Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin Quru Qoşunları, Hərbi Hava Qüvvələri, Hərbi Dəniz Qüvvələri, Dövlət Sərhəd Xidmətinin Sərhəd Qoşunları, o cümlədən Daxili İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunlarının Xüsusi Təyinatlı Dəstələri qatılmışdır.

Vətən müharibəsinin birinci saatlarında Murovdağ istiqamətində olan əlverişli nöqtələr, o cümlədən Murov zirvəsi işğaldan azad edilmişdir. Murovdağ döyüşləri zamanı "Pələng" və "Şahin" Xüsusi Təyinatlı Dəstələri savaşmışdır. Şəxsi heyətdən 7 hərbi qulluqçu Murovdağ döyüşlərində şəhid olmuşdur.

Müharibənin birinci həftələri ərzində ən şiddətli döyüşlər Cəbrayıl və Füzuli istiqamətlərində olmuşdur. "Bəbir", "Əqrəb" və "Kobra" Xüsusi Təyinatlı Dəstələri həm Cəbrayıl, həm də Füzuli istiqamətlərində gedən döyüşlərdə, "Gürzə" XTD yalnızca Füzuli, "Pələng" XTD isə yalnızca Cəbrayıl istiqamətlərində gedən döyüşlərdə savaşmışdır.

Cəbrayılın azadlığı uğrunda gedən döyüşlər zamanı şəxsi heyətin 13 hərbi qulluqçusu, o cümlədən "Əqrəb" Xüsusi Təyinatlı Dəstəsinin Qrup Komandiri Türay Hüseynli şəhid olmuşdur. Cəbrayıl şəhərinin işğaldan azad edilməsi əməliyyatının rəhbərlərindən olan "Əqrəb" XTD Komandiri, mayor Ələsgər Muxtarov Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Sərəncamına əsasən "Qarabağ" ordeni ilə təltif edilmişdir.

Vətən müharibəsi zamanı ən şiddətli döyüşlərin olduğu Füzuli istiqamətində Daxili Qoşunların "Bəbir", "Əqrəb", "Gürzə" və "Kobra" Xüsusi Təyinatlı Dəstələri savaşmışdır. Füzulinin azadlığı uğrunda gedən döyüşlər zamanı şəxsi heyətin 13 hərbi qulluqçusu, o cümlədən "Bəbir" Xüsusi Təyinatlı Dəstəsinin Komandiri, mayor Şixamir Qaflanov şəhid olmuşdur. O, ölümündən sonra Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Sərəncamına əsasən Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı adı ilə təltif edilmişdir. Həmçinin Füzuli şəhərinin işğaldan azad edilməsində xidmətlərinə görə "Gürzə" Xüsusi Təyinatlı Dəstəsinin Komandiri Cavid Tağıyev Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Sərəncamına əsasən "Qarabağ" ordeni ilə təltif edilmişdir.

Azərbaycanın Daxili İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunlarının hərbi hissəsinin Döyüş Bayrağı Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin 11 mart 2002-ci il tarixli 677 nömrəli Fərmanı ilə təsdiq edilmişdir.^[3]

Azərbaycanın Daxili İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunlarının hərbi hissəsinin Döyüş Bayrağı haqqında Əsasnamə:^[4]

• Maddə 1. Azərbaycan Daxili Qoşunlarının hərbi hissəsinin Döyüş Bayrağı əsgəri şərəf, şücaət və şöhrət rəmzidir. O, Daxili Qoşunların hər bir hərbi qulluqçusuna Vətəninə sədaqətlə xidmət etməyi, öz qanını və canını belə əsirgəmədən ou mərd və bacarıqla müdafiə eləməyi, qoşunlara həvalə olunmuş xidməti-döyüş tapşırıqlarını əzmlə yerinə yetirməyi, doğma torpağın hər qarışını düşməndən qorumaq borcunu xatırmatmaq üçündür.
• Maddə 2. Döyüş Bayrağı adı və nömrəsinin dəyişilməsindən asılı olmayaraq hərbi hissədə həmişə qalır. Hərbi hissənin adının və nömrəsinin dəyişdirilməsi Döyüş Bayrağı ilə birgə verilən Fərmana yazılır.
• Maddə 3. Döyüş Bayrağı hər vaxt öz hissəsində, döyüş meydanında isə hissənin döyüş əməliyyatları bölgəsində olmalıdır.
• Maddə 4.Hərbi hissənin bütün şəxsi heyəti Döyüş Bayrağını mərdcə qorumalı, onun düşmən tərəfindən götürülməsinə yol verməməlidir. Döyüş Bayrağı itiriləndə, Hərbi Hissənin Komandiri və məsul hərbi qulluqçular Azərbaycanın qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada məsuliyyətə cəlb olunmalı, hərbi hissə isə ləğv edilməlidir.

Azərbaycanın Daxili İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunlarının hərbi hissəsinin Döyüş Bayrağının Təsviri:^[5]

• Maddə 1. Azərbaycan Daxili Qoşunlarının hərbi hissəsinin Döyüş Bayrağı qumaşdan, ağac dəstəyindən və qotazlı qaytandan ibarətdir.
• Maddə 2. Bayrağın qumaşı düzbucaqlıdır, eni 114 sm, uzunluğu 145 sm-dir. Qıraqları üç tərəfdən qızılı rəngli ipəydən olan saçaqlarla höbələnmiş, üçrəngli (Azərbaycanın Dövlət Bayrağı rəngində) ipəydən olan faydan hazırlanmışdır.
• Maddə 3. Qumaşın üz tərəfindən qırmızı zolağın ortasında ağ ipəydən 38 sm hündürlüyündə aypara və 20 sm hündürlüyündə səkkizguşəli ulduz vardır. Qumaşın üst tərəfi boyu mavi zolaqda qızılı ipəylə "AZƏRBAYCAN UĞRUNDA!" şüarı yazılıb. Yazıda hərflərin hündürlüyü 6.5 sm-dir.
• Maddə 4. Qumaşın arxa tərəfində, qırmızı zolağın ortasında Daxili Qoşunların emblemi (hündürlüyü 55 sm) yerləşib. Emblem ağ ipəydən hazırlanıb. Qumaşın üst tərəfi boyu mavi zolaqda qızıl rənglər "DAXİLİ İŞLƏR NAZİRLİYİNİN DAXİLİ QOŞUNLARI" sözləri yazılıb. Yazıda hərflərin hündürlüyü 6.5 sm-dir.
• Maddə 5. Qumaşın aşağı tərəfi boyu yaşıl zolaqda hərbi hissənin nömrəsi və adı əlavə olunub. Rəqəmlərin hündürlüyü ölçüsü 7.0 sm, yazının hərflərinin ölçüsü 4.5 sm-dir. Hərbi hissənin adında hərflərin sayından asılı olaraq rəqəmlərin ölçüsü 5.0 sm-ə, hərflərin ölçüsü 4.0 sm-ə qədər azaldıla bilər.
• Maddə 6. Bayrağın dəstəyi diametri 4.0 sm, uzunluğu 2.5 m olan girdə ağacdandır.
• Maddə 7. Ağac dəstəyi tünd qəhvəyi rəngdə rənglənib, aşağı ucunda metal halqa, yuxarı ucunda isə nisellənmiş firuqlu ucluq vardır.
• Maddə 8. Bayrağın qaytanı eşmədir, qızılı rəngli ipəydən hazırlanıb, hər tərəfdən ucunda qotazlar var. Qaytanın uzunluğu 270–25 sm-dir.

Daxili İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunlarının emblemi Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin 11 mart 2002-ci il tarixli 676 nömrəli Fərmanı ilə təsdiq edilmişdir.^[6]

Azərbaycan Daxili İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunlarının emblemi haqqında Əsasnamə:^[7]

• Maddə 1. Azərbaycan Daxili Qoşunlarının emblemi hərbi qulluqçuların, həmçinin silahların, hərbi və digər vasitələrin Daxili Qoşunlara mənsubiyyətini bildirən nişandır.
• Maddə 2. Azərbaycan Daxili Qoşunlarının emblemi Daxili Qoşunların Komandanı və onun müavinlərinin əmr diretiv blanlarında, ştamplarında, Daxili Qoşunların Baş İdarəsinin, hərbi hissələrin, tədris müəssisələrinin ştamplı blanlarında yerləşdirilir.
• Maddə 3. Azərbaycan Daxili Qoşunlarının emblemi silahların və hərbi vasitələrin üzərində dövlət mənsubiyyətinin tanınma nişanı olaraq təsvir edilir.
• Maddə 4. Azərbaycan Daxili Qoşunlarının emblemi hərbi hissələrin və tədris müəssisələrinin Döyüş Bayrağında "Azərbaycan Daxili İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunlarının hərbi hissəsinin Döyüş Bayrağı haqqında" Əsasnaməsi ilə müəyyən edilmiş qaydada, fərqlənmə və hərbi qulluqçuların fərqləndirmə nişanlarında, hərbi geyim formasının predmetlərində "Azərbaycan Silahlı Qüvvələri hərbi qulluqçularının hərbi geyim forması və fərqləndirmə nişanları haqqında" Əsasnaməsinin tələblərinə uyğun olaraq yerləşdirilir.

Azərbaycan Daxili İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunlarının embleminin Təsviri:^[8]

• Maddə 1. Azərbaycan Daxili Qoşunlarının emblemi mətnliyin və dözümlüyün rəmzi olan palıd budaqları ilə hasiyələnmiş, tiyəsi aşağı baxan qılınc üzərində yuxarı yönəldilmiş iti ucları arasında səkkizguşəli ulduz olan ayparadan ibarətdir.
• Maddə 2. Palıd budaqlarının saplaqları qılıncın tiyəsinin aşağı hissəsində çarpazlaşır, ucları isə onun dəstəyinə birləşir. Səkkizguşəli ulduz, aypara, qılınc və palıd budaqları qızılı (ağ) rəngdədir.
• Maddə 3. Azərbaycan Daxili Qoşunlarının emblemi həmçinin ağ-qara təsvirdə hazırlana bilər.

Daxili Qoşunların Azərbaycan ərazisində 1 Qərargahı və 14 hərbi hissəsi mövcuddur. Hərbi hissələrin beşi şəhərlərdə və doqquzu isə rayonlarda yerləşir.

• Abşeron zonası üzrə

1. Binəqədi rayonunda Daxili Qoşunların Qərargahı
2. Sumqayıt şəhərində yerləşən "N" saylı hərbi hissə^[9][10]
3. Nərimanov rayonunda yerləşən "N" saylı hərbi hissə^[11][12]
4. Sabunçu rayonunda yerləşən "N" saylı hərbi hissə^[13][14]

• Gəncə-Qazax zonası üzrə

1. Ağstafa rayonunda yerləşən "N" saylı hərbi hissə^[15][16]

• Şəki-Zaqatala zonası üzrə

1. Şəki şəhərində yerləşən "N" saylı hərbi hissə^[17][18]
2. Qəbələ rayonunda yerləşən "N" saylı hərbi hissə,
3. Zaqatala rayonunda yerləşən "N" saylı hərbi hissə,

• Lənkəran zonası üzrə

1. Lənkəran şəhərində yerləşən "N" saylı hərbi hissə,
2. Cəlilabad rayonunda yerləşən "N" saylı hərbi hissə,

• Quba-Xaçmaz zonası üzrə

1. Quba rayonunda yerləşən "N" saylı hərbi hissə,

• Aran zonası üzrə

1. Şirvan şəhərində yerləşən "N" saylı hərbi hissə,
2. Bərdə rayonunda yerləşən "N" saylı hərbi hissə,
3. Hacıqabul rayonunda yerləşən "N" saylı hərbi hissə,

• Naxçıvan MR üzrə

1. Naxçıvan şəhərində yerləşən "N" saylı hərbi hissə.

1992–1993-cü illərdə Birinci Qarabağ müharibəsinin qızğın çağlarında Daxili Qoşunların hərbi qulluqçuları digər tibb müəssisələrində müalicə olunurdular. 1993-cü ildə Nazirlər Kabinetinin 10 yanvar 1993-cü il tarixli Qərarına əsasən "Dərin Özüllər" Zavoduna məxsus bina hospital üçün nəzərdə tutularaq Daxili Qoşunların balansına verilmişdir, amma binanın istismara tam hazır olması üçün vaxt tələb olunurdu. Həmin bina o zaman hospitalda xidmət edən hərbi qulluqçuların, tibb qulluqçularının və tibb bacılarının səyi nəticəsində bir neçə ay ərzində yaralı hala gətirilmişdir və 1993-cü ilin sonlarından etibarən xəstələr hospitala qəbul olunmuşdur.

Hospitalın döyüş yolu Zəngilan, Füzuli, Qubadlı, Ağdam və Ağdərə rayonlarını əhatə eləmişdir. Bu rayonlarda döyüşlər gedən ərəfələrdə Daxili Qoşunların tibb şöbəsinin rəisinin və Müdafiə Nazirliyinin tibb idarəsi rəisinin qarşılıqlı razılıqları əsasında hərbi-səhra lazareti yaradılmışdır.

Daxili Qoşunlar Komandanın 15 noyabr 1993-cü il tarixli əmri ilə 30 çarpayılıq hərbi-səhra lazaretinə ümumi rəhbərliyi Daxili Qoşunların tibb şöbəsinin rəisi, pol. Siyavuş Rüstəmov eləmişdir. Bu müddət ərzində lazaretdə xidmət edən tibb qulluqçuları qrupları tərəfindən mindən çox həm Daxili Qoşunların hərbi qulluqçusuna, həm də Müdafiə Nazirliyinin əsgər və zabitinə tibbi yardım göstərilmişdir. 1994-cü ilin yanvar ayının 24–25-də, 2 gün ərzində Füzuli rayonunun Əhmədbəyli qəsəbəsində yerləşən hərbi-səhra lazaretində 500 nəfərə yaxın yaralı hərbi qulluqçu qəbul olunmuşdur.

  Əsas məqalə: Azərbaycanın Daxili Qoşunlarının Ali Hərbi Məktəbi

Daxili İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunları üçün zabit və mütəxəssislərin hazırlanması üçün hərbi təhsil müəssisəsi — Daxili Qoşunların Ali Hərbi Məktəbi (AHM) mövcuddur. Bu tədris müəssisəsi yarandığı günə qədər bir neçə mərhələni arxada qoymuşdur. Daxili Qoşunlar Komandanının 30 sentyabr 1994-cü il tarixli müvafiq əmrinə əsasən Xəzər rayonunun Qala qəsəbəsi ərazisində Tədris Taboru yaradılmışdır.

31.10.1997-ci il tarixində Daxili Qoşunların Baş İdarəsi və Baş Jandarm Komandanlığı arasında Daxili Qoşunların şəxsi heyətinə təlim-tədris və arxa cəbhə üzrə göstərilməli olan yardıma dairi sənədə uyğun olaraq, Daxili Qoşunlarda müasir tələblərə cavab verən tədris müəssisəsinin yaradılmasına başlanılmışdır.

Daxili Qoşunlar Komandanının 2001-ci il iyulun 5-də imzaladığı müvafiq əmrinə əsasən Daxili Qoşunların Tədris Mərkəzi yaradılmışdır.

Daxili işlər naziri Ramil Usubovun 2003-cü il sentyabrın 20-də imzaladığı əmrə əsasən Daxili Qoşunların Tədris Mərkəzinin bazasında "N" saylı hərbi hissə yaradılmışdır və Nazirlər Kabinetinin 17 aprel 2006-cı il tarixli qərarına əsasən, həmin hərbi hissənin nəzdində Daxili Qoşunların Orta İxtisas Həbi Məktəbi yaradılmışdır.

2011-ci il fevralın 25-də isə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Sərəncamına əsasən Daxili Qoşunların Orta İxtisas Hərbi Məktəbinin bazasında Daxili İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunlarının Ali Hərbi Məktəbi yaradılmışdır.

Tədris müəssisəsinin rəisi 2014-cü il fevralın 25-dən general-mayor İlqar Aydın oğlu Məmmədovdur.

Daxili Qoşunların xüsusi təyinatlı hərbi qulluqçulardan (əsasən gizirlərdən və zabitlərdən) ibarət xüsusi təyinatlı dəstələri mövcuddur. Həmin dəstərin hamısı vahid "Kommando" adı altında birləşiblər.

Hal-hazırda Daxili Qoşunların 10 Xüsusi Təyinatlı Dəstəsi mövcuddur.

• "Canavar" Xüsusi təyinatlı dəstəsi.
• "Bəbir" Xüsusi Təyinatlı Dəstəsi — gizirlərdən və zabitlərdən ibarət olan xüsusi təyinatlı dəstədir. 2020-ci ilin 27 sentyabr-10 noyabr tarixlərində baş verən Vətən müharibəsi zamanı "Bəbir" Xüsusi Təyinatlı Dəstəsinin hərbi qulluqçuları Cəbrayıl şəhərinin, Hadrut qəsəbəsinin və Füzuli şəhərinin azad edilməsi uğrunda gedən döyüşlərdə savaşmışdır. Dəstə Komandiri Şixamir Qaflanov şəhid olmuşdur. Ölümündən sonra Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür.^[19] Qırmızı beret dərəsinə sahibdilər. Komandirlərinin adı gizli saxlanılır.
• "Əqrəb" Xüsusi Təyinatlı Dəstəsi — gizirlərdən və zabitlərdən ibarət olan xüsusi təyinatlı dəstədir. 2020-ci ilin 27 sentyabr-10 noyabr tarixlərində baş verən Vətən müharibəsi zamanı "Əqrəb" Xüsusi Təyinatlı Dəstəsinin hərbi qulluqçuları Cəbrayıl şəhərinin, Füzuli şəhərinin və Xocavənd şəhərinin azad edilməsi uğrunda gedən döyüşlərdə savaşmışdır. Dəstənin şəxsi heyətindən 6 nəfər şəhid olmuşdur. Qırmızı beret dərəsinə sahibdilər. Komandirləri "Qarabağ" ordenli mayor Ələsgər Muxtarovdur.^[20]
• "Gürzə" Xüsusi Təyinatlı Dəstəsi — gizirlərdən və zabitlərdən ibarət olan xüsusi təyinatlı dəstədir. 2020-ci ilin 27 sentyabr-10 noyabr tarixlərində baş verən Vətən müharibəsi zamanı "Gürzə" Xüsusi Təyinatlı Dəstəsinin hərbi qulluqçuları Füzuli şəhərinin və Şuşa şəhərinin azad edilməsi uğrunda gedən döyüşlərdə savaşmışdır. Dəstənin şəxsi heyətindən 7 nəfər şəhid olmuşdur. Qırmızı beret dərəsinə sahibdilər. Komandirləri "Zəfər" ordenli mayor Cavid Tağıyevdir.^[20]
• "Kobra" Xüsusi Təyinatlı Dəstəsi — gizirlərdən və zabitlərdən ibarət olan xüsusi təyinatlı dəstədir. 2020-ci ilin 27 sentyabr-10 noyabr tarixlərində baş verən Vətən müharibəsi zamanı "Kobra" Xüsusi Təyinatlı Dəstəsinin hərbi qulluqçuları Cəbrayıl şəhərinin, Füzuli şəhərinin və Şuşa şəhərinin azad edilməsi uğrunda gedən döyüşlərdə savaşmışdır. Dəstənin şəxsi heyətindən 9 nəfər şəhid olmuşdur. Qırmızı beret dərəsinə sahibdilər. Komandirləri Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı Füzuli İmrəliyevdir.^[19]
• "Pələng" Xüsusi Təyinatlı Dəstəsi — gizirlərdən və zabitlərdən ibarət olan xüsusi təyinatlı dəstədir. 2020-ci ilin 27 sentyabr-10 noyabr tarixlərində baş verən Vətən müharibəsi zamanı "Pələng" Xüsusi Təyinatlı Dəstəsinin hərbi qulluqçuları Murovdağ istiqamətində gedən döyüşlərdə, həmçinin Cəbrayıl şəhərinin və Şuşa şəhərinin azad edilməsi uğrunda gedən döyüşlərdə savaşmışdır. Dəstənin şəxsi heyətindən 11 nəfər şəhid olmuşdur. Komandirləri "Zəfər" ordenli mayor Zaur Rəhimovdur.^[20]
• "Qartal" Xüsusi Təyinatlı Dəstəsi — gizirlərdən və zabitlərdən ibarət olan xüsusi təyinatlı dəstədir. Qırmızı beret dərəsinə sahibdilər. Komandirlərinin adı gizli saxlanılır.
• "Şahin" Xüsusi Təyinatlı Dəstəsi — gizirlərdən və zabitlərdən ibarət olan xüsusi təyinatlı dəstədir. 2020-ci ilin 27 sentyabr-10 noyabr tarixlərində baş verən Vətən müharibəsi zamanı "Şahin" Xüsusi Təyinatlı Dəstəsinin hərbi qulluqçuları Murovdağ istiqamətində gedən döyüşlərdə savaşmışdır. Qırmızı beret dərəsinə sahibdilər. Komandirləri Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı Zəfər Yusibovdur.^[19]
• "Vaşaq" Xüsusi Təyinatlı Dəstəsi — gizirlərdən və zabitlərdən ibarət olan xüsusi təyinatlı dəstədir. Qırmızı beret dərəsinə sahibdilər. Komandirlərinin adı gizli saxlanılır.
• Yarasa hərbi birləşmə — zabitlərdən ibarət olan xüsusi təyinatlı dəstədir.
• Şahin hərbi birləşmə — gizirlərdən və zabitlərdən ibarət olan xüsusi təyinatlı dəstədir.

Daxili İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunları müasir silahlarla təchiz olunmuşdur. Silah arsenalında 5 tipdə silahlar mövcuddur — avtomatlar, tapança-pulemyotlar, pulemyotlar, snayper tüfəngləri və qumbaraatanlar.

Daxili Qoşunların hərbi qulluqçuları əsasən Rusiya və ABŞ istehsalı olan avtomatlardan istifadə edirlər. Bunlar Rusiya istehsalı olan "AK-74", "AKM", "AKS-74U", ABŞ istehsalı olan "M4" və M16, Almaniya istehsalı olan "HK G3", İsrail istehsalı olan "TAR-21" və Azərbaycan istehsalı olan "Xəzri" avtomatlarıdır.

Tapança-pulemyotlardan Almaniya istehsalı "HK MP5" və İsrail istehsalı "Uzi", pulemyotlardan isə Rusiya istehsalı "PKM", ABŞ istehsalı "M240" və İsrail istehsalı "Negev" Daxili Qoşunların silah arsenalında yer almışdır.

Daxili Qoşunların silah arsenalında ən zəngin silah tipi snayper tüfəngləridir. Məhz yeddi dövlətin istehsalı olan snayper tüfəngləri qoşunların arsenalında yer almışdır. Bunlar Birləşmiş Krallıq istehsalı olan "Accuracy AW" və "RPA Rangemaster", Rusiya istehsalı olan "Draqunov (SVD)" və "Draqunov (SVU)", Türkiyə istehsalı olan "JNG-90" və "KNT-308", həmçinin ABŞ istehsalı olan "Remington 700", Almaniya istehsalı olan "HK PSG1", Finlandiya istehsalı olan "TRG-42" və Serbiya istehsalı olan "Zastava M93" snayper tüfəngləridir.

Daxili İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunları müasir nəqliyyat vasitələri ilə təchiz olunmuşdur. Nəqliyyat arsenalında 5 tipdə nəqliyyat vasitələri mövcuddur — zirehli döyüş maşınları, zirehli maşınlar, daşıma maşınları, daşıma avtobusları və vertolyotlar.

Daxili Qoşunların arsenalında Azərbaycan və Kanadanın birgə istehsalı olan AzCan "Sentry" və AzCan "Huron" zirehli döyüş maşınları, həmçinin Türkiyə istehsalı Otocar "Kobra" və Otocar "Əqrəb" zirehli döyüş maşınları yer almışdır.

Kütləvi iğtişaşların qarşısının alınması üçün Türkiyə istehsalı olan "TOMA" zirehli maşınından istifadə olunur. Kütləvi iğtişaşlar zamanı saxlanılanların daşınması üçün isə arsenalda Yaponiya istehsalı olan "Toyota Coaster" daşıma avtobusları yer almışdır.

Daxili Qoşunların hərbi qulluqçularının, həmçinin silahların və təminatların daşınması əsasən Rusiya istehsalı olan ZİL-131 və Ural-4320 maşınlarında aparılır.

Daxili İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunlarının cəlb olunan zabitlər üçün yeddi rütbə, vəzifəli zabitlər üçün isə on rütbəsi mövcuddur.^[21] Daxili Qoşunların rütbələri "Daxili qoşunların statusu" haqqında Azərbaycan Qanununun II fəslinə (Daxili qoşunların idarə olunması) əsasən təmzimlənir.^[21] Qanuna əsasən daxili işlər naziri ali zabit heyəinə aid hərbi rütbələrin verilməsi üçün zabitləri Azərbaycanın Prezidentinə təqdim edir.^[21] "Mayor" hərbi rütbəsindən "polkovnik" hərbi rütbəsinə qədər isə rütbələr daxili işlər nazirinin əmrinə əsasən verilir.^[21]

Daxili İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunlarının Komandanlığı dörd nəfərdən ibarətdir — Daxili Qoşunların Komandanından, Qərargah rəisindən, Şəxsi heyət üzrə İdarənin rəisindən və MTT İdarəsinin rəisindən. Qərargah rəisi Komandanın birinci müavini, Şəxsi heyət üzrə İdarənin rəisi və MTT İdarəsinin rəisi isə Komandanın müavinləri olurlar.

Daxili Qoşunların Komandanı həm də daxili işlər nazirinin müavini hesab olunur. Daxili Qoşunların Komandanı, birinci müavini və müavinləri Azərbaycan Prezidenti tərəfindən vəzifəyə təyin edilir və azad olunur.

1992-ci ildən 6 nəfər Daxili Qoşunların Komandanı vəzifəsində olmuşdur. Qoşunların ən uzun müddətli Komandanı Zakir Əsgər oğlu Həsənovdur. O, on il doqquz ay Daxili Qoşunların Komandanı olmuşdur. Qoşunların ən qısa müddətli Komandanı isə Rafiq Abbas oğlu Ağayevdir. O, cəmi bir ay Daxili Qoşunların Komandanı olmuşdur.

Daxili İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunları Komandanı tərəfindən Daxili Qoşunların hərbi qulluqçularının "Qüsursuz xidmətə görə" 3-cü dərəcəli medalı, "Qüsursuz xidmətə görə" 2-ci dərəcəli medalı və "Qüsursuz xidmətə görə" 1-ci dərəcəli medalı, həmçinin "Daxili Qoşunlarının 20 illiyi" yubiley döş nişanı ilə təltif edilməsi haqqında əmr imzalamaq hüququna sahibdir.

Daxili İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunlarının hərbi qulluqçularının hərbi geyimində fərqlənmə nişaları — döş nişanı (jeton) və qol nişanı (şevron) mövcuddur.

Daxili Qoşunların nümunəvi-göstərici Hərbi Orkestri 1993-cü ilin noyabr ayında yaradılmışdır. Hal-hazırda Daxili Qoşunların nümunəvi-göstərici Hərbi Orkestri 115 nəfərdən ibarətdir. Bədii rəhbəri — baş hərbi dirijor İlqar Novruzovdur. Üzeyir Hacıbəyov adına Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının məzunu olan İlqar Novruzov hərbi orhestrin yarandığı birinci günlərdən xidmət edir. Daxili Qoşunların marşı, Alay marşları, Heydər Əliyevə həsr olunan "Parlaq Günəş" mahnısı, "Əsgər Anası" mahısı və digər əsərlər İlqar Novruzovun əməyinin məhsuludur. 2011-ci ildə İlqar Novruzova Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Sərəncamına əsasən Azərbaycanın "Əməhdar artisti" fəxri adı verilmişdir.

Daxili Qoşunların nümunəvi-göstərici Hərbi Orhestrinin rəisi Kapitan Hüseyn Əliyevdir. Hərbi dirijorlar gizir Mail Mailov və gizir Səbuhi Allahverdiyevdir. Nəfəsli və zərb alətləri ifaçıları gizir Valeri Xalidov, gizir Mahmud Aslanov, gizir Qədim Qənbərov, gizir Ruslan Rüstəmov, gizir Saşa Nəbiyev və gizir Seymur Cəfərovdur.

Daxili Qoşunların nümunəvi-göstərici Hərbi Orhestrinin nəzdində mahnı və rəqs ansamblı da fəaliyyət göstərir. Ansamblın rəhbəri Kapitan Cahangir Qurbanov, solistləri isə baş leytenant Zaur Əmiraslanov, leytenant Fidan Hacıyeva, gizir Vəsilə İbrahimova, gizir Rəna Əliyevadır.

1992–1994-cü illərdə baş verən Birinci Qarabağ müharibəsi zamanı ümumi olaraq Daxili İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunlarının şəxsi heyətindən 680 nəfər şəhid olmuşdur, 5 nəfər itkin düşmüşdür, 1177 nəfər isə yaralanmışdır. Bu qəhrəmanlıq nümunələrinə görə 8-i ölümündən sonra olmaqla 9 nəfər Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür.

•   Sahil Ələmdar oğlu Məmmədov — Hərbi Polis Alayının Komandiri idi. Zəngilan rayonunun müdafiəsi uğrunda gedən döyüşlərdə savaşmışdır və ağır yaralanmışdır. 08.10.1992-ci il tarixində Azərbaycan Prezidenti Əbülfəz Elçibəyin Sərəncamına əsasən Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür.
•   Elşad Məmmədhənifə oğlu Yəhyayev — Taqım Komandiri idi. 1992-ci il iyunun 20-də Xocalı rayonunun müdafiəsi uğrunda gedən döyüşlərdə şəhid olmuşdur. 08.10.1992-ci il tarixində Azərbaycan Prezidenti Əbülfəz Elçibəyin Sərəncamına əsasən Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür.
•   Ənvər Talış oğlu Arazov — Tərtər Alayının Komandiri idi. 1992-ci il noyabrın 2-də Ağdərə rayonunun Sırxavənd istiqamətində şəhid olmuşdur. 06.11.1992-ci il tarixində Azərbaycan Prezidenti Əbülfəz Elçibəyin Sərəncamına əsasən Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür.^[26]
•   Fəxrəddin Vəliyyədin oğlu Nəcəfov — Ağdam rayonunda Hərbi Hissə Komandiri idi. 1992-ci il sentyabrın 4-də Ağdərə rayonunun Çıldıran istiqamətində şəhid olmuşdur. 06.11.1992-ci il tarixində Azərbaycan Prezidenti Əbülfəz Elçibəyin Sərəncamına əsasən Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür.^[26]
•   Mətləb Kamran oğlu Quliyev — Daxili İşlər Nazirliyinin baş leytenantı idi. 1992-ci il avqustun 31-də Ağdərə rayonunun müdafiəsi uğrunda gedən döyüşlərdə şəhid olmuşdur. 06.11.1992-ci il tarixində Azərbaycan Prezidenti Əbülfəz Elçibəyin Sərəncamına əsasən Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür.^[26]
•   İqor Vladimir oğlu Maxeyev — Daxili İşlər Nazirliyinin çavuşu idi. 1992-ci il avqustun 2-də Ağdərə rayonunun müdafiəsi uğrunda gedən döyüşlərdə şəhid olmuşdur. 06.11.1992-ci il tarixində Azərbaycan Prezidenti Əbülfəz Elçibəyin Sərəncamına əsasən Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür.^[26]
•   Səxavət Ələmdar oğlu Məhərrəmov — Daxili İşlər Nazirliyinin əsgəri idi. 1992-ci il iyunun 27-də Ağdərə rayonunun müdafiəsi uğrunda gedən döyüşlərdə şəhid olmuşdur. 06.11.1992-ci il tarixində Azərbaycan Prezidenti Əbülfəz Elçibəyin Sərəncamına əsasən Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür.^[26]
•   Ruslan Həmid oğlu Muradov — Daxili İşlər Nazirliyinin əsgəri idi. 1992-ci il avqustun 22-də Ağdərə rayonunun müdafiəsi uğrunda gedən döyüşlərdə şəhid olmuşdur. 06.11.1992-ci il tarixində Azərbaycan Prezidenti Əbülfəz Elçibəyin Sərəncamına əsasən Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür.^[26]
•   Rövşən Abdulhüseyn oğlu Abdullayev — Taqım Komandiri idi. 1992-ci il sentyabrın 13-də Zəngilan rayonunun müdafiəsi uğrunda gedən döyüşlərdə şəhid olmuşdur. 15.11.1995-ci il tarixində Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin Sərəncamına əsasən Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür.

2020-ci ilin 27 sentyabr-10 noyabr tarixlərin baş verən Vətən müharibəsi zamanı isə ümumi olaraq Daxili İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunlarının şəxsi heyətindən 66 nəfər şəhid olmuşdur, 346 nəfər isə yaralanmışdır. 1-i ölümündən sonra olmaqla 4 nəfər Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür.

•   Zəfər Qəzənfər oğlu Yusibov — "Şahin" XTD Komandiri idi. Murov zirvəsinin azad edilməsi uğrunda gedən döyüşlərdə savaşmışdır. 09.12.2020-ci il tarixində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Sərəncamına əsasən Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür.^[19]
•   Füzuli Şiraslan oğlu İmrəliyev — "Kobra" XTD Komandiri idi. Cəbrayılın, Füzulinin və Şuşanın azad edilməsi uğrunda gedən döyüşlərdə savaşmışdır və yaralanmışdır. 09.12.2020-ci il tarixində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Sərəncamına əsasən Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür.^[19]
•   Şixamir Oruc oğlu Qaflanov — "Bəbir" XTD Komandiri idi. Cəbrayılın, Füzulinin və Hadrut qəsəbəsinin azad edilməsi uğrunda gedən döyüşlərdə şəhid olmuşdur. 09.12.2020-ci il tarixində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Sərəncamına əsasən Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür.^[19]
•   Nicad Mehman oğlu Bədəlov — Füzulinin və Şuşanın azad edilməsi uğrunda gedən döyüşlərdə savaşmışdır. 09.12.2020-ci il tarixində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Sərəncamına əsasən Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür.^[19]

DQ Vətən müharibəsi şəhidləri^[27]

  Əsas məqalə: Daxili Qoşunlar Günü

1995-ci il martın 9-da Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin imzaladığı müvafiq Fərmanla Daxili Qoşunların Azərbaycanın müstəqilliyi, ərazi bütövlüyü uğrunda erməni işğalçılarına qarşı döyüşə başladıqları gün — yəni 12 mart Daxili Qoşunlar Günü elan olunmuşdur.^[28]

Hər il 12 mart — Daxili Qoşunlar Günü Daxili İşlər Nazirliyi və Daxili Qoşunlar səviyyəsində qeyd olunur. Azərbaycan Prezidenti tərəfindən isə Daxili Qoşunlar Günü ərəfəsində qoşunların hərbi qulluqçuları orden və medallarla təltif olunurlar.

• Xüsusi Təyinatlı Polis Dəstəsi