Azerbaycan Roku - Wikipedia

Azərbaycanda rok janrı 1960-cı illərdən yaranmağa başlayıb.^[1][2] Bu dövrdə Azərbaycan SSR komsomolunun rəhbərliyinin aktivliyi nəticəsində şərti olaraq ideoloji xarakter daşıyan, məğzinə görə isə gənclərin əsl musiqi baxışını əks edən müxtəlif festival və müsabiqələr keçirilirdi.^[2] Bunların arasında ən genişmiqyaslısı isə müxtəlif janrları (cazdan xalq musiqisinədək) özündə birləşdirən və ajiotajla müşahidə olunan "Qızıl Payız” festivalı idi.^[2]

Xarici qruplardan təsirlənən gənclər məktəblərdə, universitetlərdə, mədəniyyət evlərində müxtəlif özfəaliyyət qrupları yaradıb, geyim tərzi və mahnılarında onları təkrarlayırdılar.^[2] 1970-ci illərin əvvəllərinədək əsasən soft-rok, ritm və blyuz (R&B) çalan "Eskulap”, "Xürrəmilər”, "Ekspress-118”, "Pəzəvəng”, "Üvet” ansamblları yarandı və gənclər tərəfindən çox böyük rəğbətlə qarşılandı.^[2]

1968-ci ildə Azərbaycanda ilk rok festivalı Bakının Əl Oyunları sarayında, 1970-ci ildə isə Bakı Dövlət Universitetində keçirilmişdi.^[3]

1970-ci illərdə nisbətən Qərb musiqisinin təsirindən uzaqlaşıb öz musiqi stilini yaradan qruplar meydana çıxır.^[2] Bu qruplar daha xarici mahnılarla kifayətlənmir, yeni fikir və hisslər ifadə edən əsərlər yaratmağa başlayır.^[2] Daha çox caz-roka üstünlük verən "Cürbəcür”, "Brevis”, "Üç alov” bu qruplara aid edilə bilər.^[2] Həmin dövrdə "Üç alov” ilə Azərbaycanda rok-musiqisinin yaranmasında ən əsas rolu peşəkar qruplarla rəqabət aparan, çox vaxt onları musiqi tərzlərinə görə üstələyən iki qrup - "Eksperiment OK" və "Aşıqlar" qrupu oynayıb.^[2]

1970-ci illərdən sonra "yuxarıdan gələn göstərişlər"in təsiri ilə festivalların mahiyyəti dəyişməyə başlayır.^[2] Rok musiqisinin gizli fəaliyyətə keçdiyi Moskva və Leninqraddan fərqli olaraq, Bakıda dağılan qrupların yerinə etibarlı repertuarı olan itaətkar ansambllar yaranır.^[2] 1980-ci illərin əvvəllərində rok musiqisini bəzi peşəkar kollektivlərdə eşitmək mümkün olur. Onların arasında ən yaddaqalanı isə "Qaya” orkestri nəzdində yaranmış "Talisman” qrupu idi.^[2] Qrup heyətinin və istiqamətinin sürətlə dəyişməsinə baxmayaraq, "Talisman” Moskvadakı 12-ci beynəlxalq gənclər və tələbələr festivalı çərçivəsində müvəffəqiyyətlə çıxış edir.^[2] Bu dövrdə soft-roka yönəldilən Rafael Axundovun "Günel” qrupu bir neçə uğurlu konsert verir.^[2]

1980-ci illərin sonuna yaxın rok musiqisinin qayıdışı 1987-ci ildə Bakı şəhər komsomol komitəsinin nəzdində Şəhər Gənclər Müasir Musiqi Mərkəzinin yaradılması ilə bağlı olur.^[2] Bu mərkəzin fəaliyyət strukturuna müxtəlif musiqi klubları, həmçinin çoxsaylı rok klubları daxil idi.^[2] Nəhayət, 1988-ci ilin may ayında 1-ci Bakı rok-panorama keçirilir.^[2] Festival böyük rezonans doğurur və respublika mətbuatında geniş işıqlandırılır. "Aşıqlar" qrupu festivalda birinci yerə layiq görülür.^[2] 1989-cı ildə Sumqayıt rok qrupu olan Coldünya "Qızıl payız" festivalında qalib oldu.^[4]

1989-cu ilin aprel ayında daha böyük iştirakçı sayı ilə 2-ci rok-panoram keçirilir.^[2] Bu festivalda təxminən 30 qrup iştirak edir: "Qrimsiz", "Faust", "Neysan", "İz", "Terminal", "Reportaj", "Charley ATL", "Minarə" və s.^[2] Peşəkarlar arasında "Aşıqlar" nəzərə çarpacaq dərəcədə seçilir.^[2] Növbəti heyət dəyişikliyindən sonra "Talisman” öz işini daha da yaxşılaşdırır.^[2] "Günel” isə yeni heyət və keçmiş rəhbərliklə "Aksiya” qrupuna çevrilir.^[2]

1992-ci ildə “Coldünya” rok qrupu yaradıldı.^[5] 1996-cı ildə qrupun “Sehrbaz” mahnısı BBC radiosundan ən yaxşı xarici hitlər onluğuna düşdü və iki həftə ərzində yeddinci yerdə durdu.^[6] 1998-ci ildə Təbriz şəhərində yaranan "Zeytoon" rok qrupu, Azərbaycanın xaricində yaradılan ilk rok qrupu oldu.^[4] İran hökuməti tərəfindən daim dağıdılma təhlükəsi olan qrup 2007-ci ilə qədər fəaliyyətini davam etdirə bilir.^[6]

2000-ci illərdə "Unformal" və "Ozan" ilə Azərbaycan roku təkamülünün zirvəsinə çatdı.^[5] Bundan əlavə, həmin dövrdə “Qara Dərviş” qəzəl ədəbiyyatı və proqressiv metal janrını şərq musiqisi elementləri ilə sintez edərək "Dərviş Metal" janrının əsasını qoydu.^[4] 2003-cü ilin dekabr ayında Coldünya Alim Qasımovla yeni musiqi istiqaməti – rok – muğamın əsasını qoyan əfsanəvi “Oyanış” albomunu yaratdı.^[6]

2011-ci ildə fəlsəfə doktoru Əbülfəz Süleymanlının rəhbərlik etdiyi "Aktual" elmi-sosioloji tədqiqatlar mərkəzi tərəfindən azərbaycanlı rok musiqiçi həvəskarları arasında sosioloji sorğu keçirilib.^[7] Tədqiqatın nəticələrinə əsasən "Rok musiqisinə sizdə həvəs necə meydana gəldi?" sualına respondentlərin 22,5%-i “dostlarımın təsiri ilə”, 20,5%-i "izlədiyimin filmlərin təsiri il", 13%-i "ailə üzvlərimin təsiri ilə", 44%-i "tamamilə təsadüfən" cavabını vermişlər.^[7] Sorğu zamanı Azərbaycanda inkişaf səviyyəsini məmnunluq dərəcəsini ölçmək məqsədi ilə “Sizcə hal hazırda ölkəmizdə bu musiqi sahəsində inkişaf varmı?” sualı verilib. Bu suala respondentlərin 74% "bəli, var", 19,5% "xeyr, yoxdur", 6,5% isə "çox yavaş bir inkişaf var" deyə cavablandırıblar.^[7] Həmin ildə Azərbaycanda ilk rok musiqi radiosu olan "RockOut FM" yaradılmışdır.^[8]

2017-ci ildə Azərbaycanın musiqi mədəniyyəti tarixində ilk dəfə olaraq rok-opera yazılıb.^[9] İki il müddətində ərsəyə gələn "Səyyah Sindibad" adlı əsərin müəllifi bəstəkar və müğənni, klassik vokal məktəbinin nümayəndəsi Rizvan Sədirxanovdur.^[9]

Azərbaycanda metal musiqi 2000-ci illərdən fəaliyyət göstərməyə başlamışdır. 2002-ci ildə yaranan 3,14..., Azərbaycan rok arenasında ilk death metal və doom metal janrlarında ifa edən qrupdur.^[10]

• Dilarə Kazımova

• Azərbaycan hip-hopu
• Azərbaycan pop musiqisi
• Azərbaycan aşıq sənəti