Zoğal Böyük və Kiçik Qafqaz dağlarının ətəklərindəki meşəliklərdə yabanı halda yayılmışdır. Azərbaycanda Şəki – Zaqatala, Quba – Qusar zonalarında, eləcə də Kür – Araz çayları ətrafındakı rayonlarda ona çox təsadüf olunur. Bundan başqa, zoğal respublikamızın bir çox rayonlarının həyatyanı bağlarında becərilir.

Zoğal ağacının ən çox meyvələrindən istifadə olunur. Meyvələrini tam yetişəndə yığır, həm təzə-təzə, həm də qurudub istifadə edirlər. Zoğalın meyvəsində 20-25 % şəkər (qlükoza, fruktoza, saxaroza), 10-11 % üzvi turşular (limon, alma, kəhraba və s.) 8-8 % aşı maddəsi, karotin və C, B vitaminləri, boyayıcı və pektin maddələri və s. vardır.

Zoğalın təzə dərilmiş meyvəsindən və şirəsindən xalq təbabətində şəkər xəstəliyi zamanı sərinlədici və ürək yanğısının qarşısını alan vasitə kimi istifadə edirlər. Bundan əlavə, meyvəsinin tumunu qovurub toz halına salandan sonra uşaqlarda baş verən ishala dizenteriyaya qarşı işlədirlər. Zoğal meyvələrindən hazırlanmış çaxır demək olar ki, ishalın və dizenteriyanın ən vacib dərmanıdır. Zoğalın yarpağından çay surqatı kimi də istifadə edilir. Ümumiyyətlə, Azərbaycanın xalq təbabətində zoğalın meyvələrindən çox qədimdən isitməyə qarşı istifadə olunur. Bu məqsədlə zoğalın qurudulmuş meyvəsindən suda çay kimi dəmləyib gündə 2-3 dəfə, hər dəfə də bir stəkan xəstəyə içirirlər.

Zoğaldan hazırlanan keyfiyyətli lavaş da rayon əhalisinə çoxdan məlumdur. Zoğal lavaşından bir sıra xörəklərdə dadverici, iştahartırıcı, mədənin həzm prosesini yaxşılaşdırıcı kimi geniş istifadə edilir.

Zogal meyvələri yetişdikcə turşluğu azalır, şəkəri isə xeyli artır. Odur ki, zoğalı al-qırmızı rəng aldıqda toplamaq məsləhətdir.

Növləri

redaktə

Cornus × acadiensis Fernald
Cornus alba L.
Cornus alternifolia L.f.
Cornus amomum Mill.
- Cornus amomum subsp. obliqua (Raf.) J.S.Wilson
Cornus × arnoldiana Rehder
Cornus asperifolia Michx.
Cornus austrosinensis W.P.Fang & W.K.Hu
Cornus bretschneideri L.Henry
Cornus canadensis L.
Cornus capitata Wall.
- Cornus capitata subsp. angustata (Chun) Q.Y.Xiang
Cornus chinensis Wangerin
Cornus controversa Hemsl.
Cornus darvasica (Pojark.) Pilip.
Cornus disciflora Moc. & Sessé ex DC.
Cornus drummondii C.A.Mey.
Cornus excelsa Kunth
Cornus eydeana Q.Y.Xiang & Y.M.Shui
Cornus florida L.
- Cornus florida var. urbiniana (Rose) Wangerin
Cornus foemina Mill.
Cornus × friedlanderi W.H.Wagner
Cornus glabrata Benth.
Cornus hemsleyi C.K.Schneid. & Wangerin
Cornus hongkongensis Hemsl.
- Cornus hongkongensis subsp. elegans (W.P.Fang & Y.T.Hsieh) Q.Y.Xiang
- Cornus hongkongensis subsp. ferruginea (H.Hara) Q.Y.Xiang
- Cornus hongkongensis subsp. gigantea (Hand.-Mazz.) Q.Y.Xiang
- Cornus hongkongensis subsp. melanotricha (Pojark.) Q.Y.Xiang
- Cornus hongkongensis subsp. tonkinensis (W.P.Fang) Q.Y.Xiang
Cornus iberica Woronow
Cornus koehneana Wangerin
Cornus kousa F.Buerger ex Hance
- Cornus kousa subsp. chinensis (Osborn) Q.Y.Xiang
- Cornus kousa subsp. kousa
Cornus macrophylla Wall.
- Cornus macrophylla var. stracheyi C.B.Clarke
Cornus mas L.
Cornus meyeri (Pojark.) Pilip.
Cornus multinervosa (Pojark.) Q.Y.Xiang
Cornus nuttallii Audubon ex Torr. & A.Gray
Cornus oblonga Wall.
Cornus officinalis Siebold & Zucc.
Cornus oligophlebia Merr.
Cornus papillosa W.P.Fang & W.K.Hu
Cornus parviflora S.S.Chien
Cornus peruviana J.F.Macbr.
Cornus quinquinervis Franch.
Cornus racemosa Lam.
Cornus rugosa Lam.
Cornus sanguinea L.
- Cornus sanguinea subsp. australis (C.A.Mey.) Jáv.
- Cornus sanguinea subsp. cilicica (Wangerin) D.F.Chamb.
- Cornus sanguinea subsp. hungarica (Kárpáti) Soó
Cornus schindleri Wangerin
- Cornus schindleri subsp. poliophylla (C.K.Schneid. & Wangerin) Q.Y.Xiang
Cornus sericea L.
- Cornus sericea subsp. occidentalis (Torr. & A.Gray) Fosberg
Cornus sessilis Torr.
Cornus × slavinii Rehder
Cornus suecica L.
Cornus ulotricha C.K.Schneid. & Wangerin
Cornus × unalaschkensis Ledeb.
Cornus volkensii Harms
Cornus walteri Wangerin
Cornus wilsoniana Wangerin

İstinadlar

redaktə

↑ Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. S. 54. doi:10.5962/BHL.TITLE.746
↑ Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 117.

Həmçinin bax

redaktə

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/?q=Zoğal&oldid=7386300"