Seyx Senan Dram - Wikipedia

Əsər sufi şeyxi Sənanın gürcü-xristian qızına duyduğu eşqi təsvir edir^[1].

Dahi dramaturq Hüseyn Cavidin yazdığı "Şeyx Sənan" mənzum dramı müsəlman şeyxi Sənan və xristian gürcü qızı Xumar (Tamar) arasındakı sevgidən bəhs edir. Əsər 1912–1914-cü illərdə Cavidin Tiflis və Naxçıvanda yaşadığı dövrlərdə yazılıb. Kitab kimi 1917-ci ildə çap olunmuşdur, bundan əvvəl müxtəlif qəzetlərdə işıq üzü görmüşdür.

Şeyx Sənan böyük bir şəxsiyyət kimi sayılır, seçilir, müəyyən bir kütləyə rəhbərlik edərək Kəbəyə yola düşür, məqsəd isə islamı ayaqda saxlamaqdır. Eyni zamanda qadından qorxan Sənan hər bir şərin səbəbini qadında görür. Səbəb isə qadınları sevməməyi deyil, əksinə qadın qarşısında acizliyidir.

Tiflisdə yuxusunda gördüyü gürcü qızı Xumara rast gəlir. Xumara görə o dinindən, əqidəsindən, məqsədindən, yoldaşlarından üz döndərir. Xumar isə Sənana görə ölüm ayağında anasına verdiyi andı pozur. O söz vermişdi ki, ərə getməyəcək, monastıra yerləşəcək.

Sənan papasın "içiniz bu şarabı öyleyse" sözündən sonra Xumara olan eşqinə görə şərabı içir, papas: "pək gözəl Şeyxim al, al şu xaçı da as" deyir. Sənan heç tərəddüt etmədən xaçı asır və o bununla Xumarın eşqinə görə hər şeyə hazır olduğunu sübut edir. Tamaranın atası Platon ona 2 il domuz (donuz) otarmalı olduğunu söyləyir. Sənan razılaşır, 2 il tam donuz otarır, eşqindən məcnun olan Sənan anlayır ki, Platon öz qızını bir müsəlmanə yar etmək istəmir, çıxıb gedir. Xumar da onun ardınca gedir. Birləşirlər amma… ölüm onları bu həyatdan ayırdıqdan sonra birləşirlər…

• Şeyx Kəbir — fəzilət və irfan ilə, irşad və ictihad ilə məşhur, ağsaqqal və nurani bir mürşid
• Şeyx Əbuzər — Şeyx Kəbirin ailəsinə məhrəm, ev işlərinə nəzarət edən edən bir ixtiyar
• Zəhra — Şeyx Kəbirin qızı
• Əzra — Zəhranın rəfiqəsi, Şeyx Əbuzərin qızı
• Şeyx Sənan — 30 yaşınnda xoşsima bir tələbə
• Şeyx Hadi, Şeyd Sədra, Əbülüla — Şeyx Sənanın yaxın dostları
• Şeyx Mərvan — təkgözlü, ortayaşlı bir şəxs
• Şeyx Nəim -Şeyx Mərvanın məsləkdaşı
• Şeyx Əbülləhyə, Şeyx Cəfər — orta yaşlı, iki zahidməslək dost.
• Oğuz, Özdəmir — iki gürbüz dəliqanlı
• Dərviş — nurani bir ixtiyar
• Xumar (Tamara) — olduqca gözəl və məsum ruhlu bir gürcü qızı
• Nina — Xumarın rəfiqəsi
• Anton, Simon — iki yaraşıqlı dəliqanlı
• Platon — Xumarın babası
• Serqo — Platonun xidmətçisi
• Papas — sağlam bədənli, mühib simalı bir keşiş

• Əkbərov, Z. Hüseyn Cavidin "Şeyx Sənan" faciəsi. Bakı: Elm. 1977.
• İsgəndər, Atilla. Əsrin şairi. Bakı: Adiloğlu. 2011.
• Əzizova, Nəzakət. H. Cavid dramaturgiyasında İnsan, İblis, Tanrı. Bakı. 2009.

• Hüseyn Cavidin "Şeyx Sənan" faciəsi Arxivləşdirilib 2013-07-02 at the Wayback Machine
• "Шейх Санан" Гусейна Джавида как попытка отображения мыслителем собственного поиска на пути к Истине ^{[ölü keçid]}
• Azər Turan. Hüseyn Cavid. Ənənə. İrfan və milli məqamlar. Arxivləşdirilib 2016-03-04 at the Wayback Machine

• "Şeyx Sənan" teatr tamaşası (2009)
• Məmmədəli Əliyev — "Şeyx Sənan" tamaşasından "Kor ərəbin mahnısı" -musiqi: Fikrət Əmirov