Sotlandiya Leyboristler Partiyasi - Wikipedia

Şotlandiya Leyboristlər Partiyası 1970-ci illərin əvvəllərində Dandidən olan təfqirəçi bir qrup kimi Şotlandiya Milli Partiyasının (ŞMP) narazı fəalları tərəfindən təsis edilmişdir.^[1] ŞMP-nin ovaxtkı lideri Vilyam Vulf bu parçalanmanın heç bir ideoloji fərqlilikdən qaynaqlanmadığını bildirmiş, əvəzində isə bunun yeni qrupun liderlərinin öz lokal siyasi karyeralarını irəliyə aparmaq məqsədilə partiyanı tərk etmələri ilə bağlı yaranan mübahisəyə görə olduğunu əlavə etmişdir. Bununla belə, tarixçi Piter Linç bu kiçik partiyanın ŞMP-dən daha radikal olduğunu qeyd etmişdir. Şotlandiya Leyboristlər Partiyası ümumiyyətlə solçu mövqedən çıxış edirdi və Şotlandiyada fəhlə hərəkatını güclü şəkildə dəstəkləyirdi.^[2] Partiya 1971-ci ildə Qlazqoda yaradılmış və özünü "Şotlandiya Leyboristlər Partiyası" adlandıran fərqli bir qrup əsasında modelləşdirilmişdir. Buna baxmayaraq, bu fraksiya tezliklə Dandi qrupuna aidiyyəti ilə bağlı iddiaları təkzib etmişdir. Hər halda, Dandidə təsis edilmiş partiya öz təşkilatını inkişaf etdirməyə başlamış və ofis sahəsi icarəyə götürmüdür.^[3]

Şotlandiya Leyboristlər Partiyasının baş qərargahı Qlazqoda yerləşən oxşarı yalnız Qlazqo Korporasiyası üçün keçirilən seçkilərdə iştirak etsə də, ^[4]artıq daha böyük olan, Dandidə mərkəzləşmiş partiya Birləşmiş Krallıq parlamentində yer əldə etmək uğrunda mübarizə aparmağa başlamışdı. Corc Tomsonun 1973-cü ilin yanvarında Avropa komissarı təyin edildiyinə görə o, Dandi-İst seçki dairəsindəki vəzifəsini tərk etməli olmuşdur. Bu, iki ay sonra aralıq seçkilərinin keçirilməsinə səbəb olmuşdur.^[5] Şotlandiya Leyboristlər Partiyası öz namizədi kimi Corc Maklini seçmişdi.^[1] Bu seçkilərdə onun rəqibləri Leyboristlər Partiyasından Corc Maçin, ŞMP-dən Qordon Vilson^[6] və Mühafizəkarlar Partiyasının namizədi Vilyam Fitscerald idi.^[7] Eyni dərəcədə nikbin olan, Liberal Partiyadan namizəd Nataniel Qordon kampaniyası zamanı Ceremi Torpu şəhərə gətirmişdir.^[8] Leyboristlərin səs payının 15,6% azalmasına baxmayaraq, rəqabətli seçkilərdə Corc Maçin 1,141 səs toplayaraq əksər səsləri qazanmış, parlamentdə yer əldə etmişdir. Bu, böyük ölçüdə ŞMP-nin seçkilərdə daha uğurlu çıxış edərək öz seçici kütləsini 21,2% artırması ilə bağlı idi.^[9] Odur ki, ŞMP-nin seçki kampaniyasının daha uğurlu olması partiyanın Şimal dənizinin neftli-qazlı hövzəsinin şəhər əhalisnin xeyrinə Şotlandiya tərkibində saxlanılmasına çağırışlar etməsinə əsaslanırdı.^[10] Oxşar platformadan həmin ilin sonunda keçirilən Qlazqo-Qovan aralıq seçkilərində istifadə edilmişdir. Burada Marqo MakDonald müvəffəqiyyətlə İcmalar palatasına seçilmişdir.^[10][11]

Politoloq Devid Butroyd hesab etmişdir ki, Şotlandiya Leyboristlər Partiyasının Dandidə keçirilən aralıq seçkilərinə müdaxiləsi milliyətçilərə verilən səsləri bölmüş və oxşar nailiyyətin qarşısını almışdır. Odur ki, Maklinin qazandığı 1,409 səs Maçinin ŞMP-dan olan rəqibi Qordon Vilsondan çox idi.^[1] Butroyd daha sonra əlavə etmişdir ki, "seçicilərin partiyanın mənşəyindən əmin olması şübhəlidir". Buna baxmayaraq, ŞMP-nin 1973-cü ildə keçirilən hər iki aralıq seçkilərində qazandığı populyarlıq "Bu, Şotlandiyanın neftidir" siyasi kampaniyasına müqəddimə rolunu oynamışdır.^[12] Kampaniya o vaxtdan partiyanın Şotlandiyanın müstəqilliyi üçün iqtisadi arqumentləri ilə sinonim halına gəlmişdir.^[13]

2 may 1973-cü ildə Dandi Şəhər Şurasına seçkilər başlamışdır. Şotlandiya Leyboristlər Partiyası şəhərin 12 rayonundan səkkizində ümumilikdə doqquz namizəd irəli sürmüşdü. Maklin yenə Daunfield rayonundan namizəd olmuş, 242 səs (ümumi səslərin 6,1%-i) toplayaraq partiyanın ən yaxşı nəticəsini əldə etmişdir. Kamperdaunda iki partiya namizədindən biri olan MakQarri 123 səs (ümumi səslərin 1,6%-i) əldə edərək ən uğursuz nəticəni ortaya qoymuşdur.^[14] Partiyanın namizədlərindən heç biri şəhər şurasına seçilməmişdir və bu səbəbdən partiya 22 gün sonra səssizcə ləğv edilmişdir.^[15][14] Bu qərar "milli hərəkat vahid cəbhə təqdim etsin" deyə daha əvvəl onun tərkibində olmayan və Qlazqoda yerləşən partiya ilə birgə qəbul edilmişdi. Şərhçilər Endrü Mürrey Skott və İen Makley bu qərarın arxasındakı səbəb kimi sadəcə olaraq "qrupların heç birinin uğurlu olmaması"nı göstərmişdir.^[15] Yeddi lehinə və yalnız bir əleyhinə səs ilə partiya ləğv edilmişdir. Şotlandiya Leyboristlər Partiyasının keçmiş üzvlərinin çoxu lazımi qaydada ŞMP-yə qayıtmış, bəziləri hətta partiyanın pirat radiostansiyası olan "Radio Free Scotland" tərkibində çalışmışdır.^[1][15] Daha kiçik olan Dandi qrupunun müdaxiləsi olmadığından Qordon Vilson növbəti ilin fevralında keçirilən parlament seçkilərində Dandi-İst seçki dairəsindən millət vəkili seçilmişdir. O, eyni zamanda, partiyanın sədr müavini vəzifəsində çalışmışdır.^[16][17] Vilson bundan sonra, 1979–1990-cı illərdə Vilyam Vulfun davamçısı kimi ŞMP-nin lideri vəzifəsində xidmət etmişdir.^[17][18]