Abakan Cayi - Wikipedia

Abakan Cayi - Wikipedia - Haqqında Məlumat

Abakan çayı — Xakasiya ərazisindənn axan, Yenisey çayının sol qolunu təşkil edir. Çayın uzunluğu 327^[2] km təşkil edir. Ümumi su toplayıcı hövzəsinin sahəsu 32000^[2] km² təşkil edir.

Abakan çayı
xak. Ағбан
rus. Енисе́й
Ölkə	Rusiya

Mənbəyi	Qərbi Sayan^[1], Altay dağları^[1]
• Yüksəkliyi	1959 m

Mənsəbi	Yenisey
• Yüksəkliyi	243,6 m
Uzunluğu	514 km
Su sərfi	381 m³/s
Hövzəsinin sahəsi	32000 km²
mənbəyi mənsəbi Abakan Rusiyanın fiziki xəritəsində: 51°18′36″ şm. e. 88°30′29″ ş. u.^HGYO 53°44′03″ şm. e. 91°29′55″ ş. u.^HGYO
DSR^[rus.]	17010300212116100012818
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Axın

redaktə

Yeniseyin hövzəsi

Abakan çayı Xaxasiya ərazisində mövcud olan səkkiz inzibati rayondan beşının ərazisindın axır: Askiz, Altaysk, Beysk, Taştıpsk, Usr-Abakan.

Abakan çayını əmələ gətirən ısas Çaylar olan Böyük Abakan və Kiçik Abakan çayları öz başlançıqlarını Qərbi Sayan və Altay dağlarından götürür. Çay Samoxval dağları önündə Krasnoyarsk su anbarına tökülür. Yixarı axarlarda çay dərin ensiz yataqla axır. Böyük Monok kəndi yaxınlığında yatağı birdən genişlənir. Butadan Minusinski novuna axır. Burada çay çoxlu qollara ayrılır. Çay əsasın qar və uağış suları ilə qidalanır. Su səthinin buz bağlaması noyabrın sonlarından aprelin sonlarına qədər davam edir. Abakan çayının Yeniseyə tökülyü hissədə Abakan şəhəri yerləşir. Üstəlik çay sahilində Abaza, Domojakov kəndi, Raykov kəndi yeeləşir. İllik orta su sərfiyyatı 381 m³/s, Abaz rayonunda isə — 308mм³/s təşkil edir.

Abakan çayının orta aylıq axını (m³/s) Abaz məntəqəsində 1936 - 1999 illər üzrə statistikası^[3].

Sahilləri

redaktə

Sahilllərində yerləşən inzibati mərkəzlər Abaza, Askiz kəndi, Belıy Yar və Xaxasiyanın paytaxtı olan Abakan şəhəri yerləşir. Sahillərində müasir avtomagistral yerləşir. Abakan 150 km məsafədə dağ çayı xüsusiyyətlərini daşıyır. Çayın sol qolları əsasən Kuznes öndağlığında, sağ qolları isə Qərbi Sayan ərazisində formalaşır.