Adige Xabl Rayonu - Wikipedia
Adıge-Xabl rayonu (abq. Адыгьа-ХӀабльа район, kab.-çərk. Адыгэ-Хьэблэ район / Адыгэ-Хьэблэ куей, qaraç.-balk. Адыге-Хабль район, noq. Адыге-Хабль район) — Rusiya Federasiyası, Qaraçay-Çerkesiya Respublikasının tərkibində inzibati ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Adıge-Xabl auludur.
| Adıge-Xabl rayonu | |
|---|---|
 | |
|
|
|
| Ölkə | |
| İnzibati mərkəz | Adıge-Xabl |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Yaradılıb | 1957 |
| Sahəsi |
|
| Hündürlük | 645 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| Telefon kodu | 87870 |
| Rəsmi sayt | |
.svg) |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Coğrafiyası
redaktəAdıge-Xabl rayonu Qaraçay-Çərkəz Respublikasının şimal-qərb hissəsində yerləşir. Rayonun ümumi sahəsi 323,37 km²-dir.
Aşağıdakı ərazilərlə həmsərhəddir:cənubda Xabez və Abazin rayonları, qərbdə Krasnodar diyarının Otradnenski rayonu, şimalda Stavropol diyarının Koçubeevski rayonu, şərqdə Prikuban rayonu, həmçinin Noqay rayonu. Noqay rayonu Adıge-Xabl rayonunu iki hissəyə bölür. Zonalı rayonlaşdırmaya görə ərazisi şimaldan cənuba doğru 2 zonaya bölünür - düzənlik və dağətəyi. Düzənliklər üstünlük təşkil edir. Rayonda orta yüksəklik dəniz səviyyəsindən 400 ilə 700 metr arasında dəyişir.
Ərazisindən axan ən iri çaylar: Kuban, Böyük Zelençuk, kiçik Zelenşuk, Böyük Şeblenok və Kiçik Şeblonok.
Tarixi
redaktə1935-ci ildən 1956-cı ilə qədər İkon-Xalq rayonu Çərkəz Muxtar Vilayətinin bir hissəsi olaraq mövcud idi. O zamanlar rayon mərkəzi əvvəlcə İkon-Xalq kəndi, 1936-cı ilin sonundan isə Adıge-Xabl kəndi olmuşdur. 1935-1953-cü illərdə mərkəzi Ersakon kəndində olan Kuvinski rayonu 1953-cü ildə İkon-Xalq rayonuna birləşdirilir. 1956-cı ildə İkon-Xalq rayonu ləğv edilir. 1957-ci ildə Qaraçay-Çərkəz Muxtar Vilayəti Çərkəz Muxtar Dairəsi əsasında yenidən quruldu. 15 yanvar 1957-ci ildə Adıye-Xabl rayonu yenidən təşkil olunur və tərkibinə 5 kənd şurası daxil edilir: Adıge-Xabl, Apsuanski, Staro-Kuvinski, Erkin-Yurt və Ersakon.
1 fevral 1963-cü ildə mövcud olan 6 kənd rayonlarının yerində təşkil edilir: Adıge-Xabl (mərkəzi Adıge-Xabl auılu), Zelençuk (mərkəzi Zelençuk aulu), Qaraçaevsk (mərkəzi Qaraçevsk şəhəri), Maloqaraçaevsk (mərkəzi Üçkeken aulu); Prikubanski (mərkəzi Ust-Çequtinski aulu), Xabez (mərkəzi Xabez aulu).
29 oktyabr 1993-cü ildə rayonun bütün kənd sovetlikləri kənd icra nümayəndəliyinə çevrilir.
2008-ci ildə Noqay rayonu Adıge-Xabl rayonundan ayrılır. Bu zaman 5 kənd yaşayış məntəqəsi yeni qayona verilir (Adil-Xalq, İkon-Xalq, Erken-Xalq, Erken-Şaxar və Erken-Yurt).
Əhali
redaktə- Milli tərkib
| Xalq | 2002[2] | 2010[3] |
|---|---|---|
| çərkəzlər | 6 323 (39,1 %) |
5 364 (18,9 %) |
| abazinlər | 4 827 (29,8 %) |
3 766 (13,2 %) |
| ruslar | 1 602 (9,9 %) |
4 158 (14,6 %) |
| qaraçaylılar | 989 (6,1 %) |
1 111 (3,9 %) |
| noqaylar | 738 (4,6 %) |
11 621 (40,9 %) |
| türklər | 431 (2,7 %) |
322 (1,1 %) |
| yunanlar | 421 (2,6 %) |
363 (1,3 %) |
| tatarlar | 159 (1,0 %) |
409 (1,4 %) |
| digərləri | 574 (3,5 %) |
1 312 (4,6 %) |
| digər millətlər | 122 (0,8 %) |
... |
| ümumi | 16 186 (100,0 %) |
28 426 (100,0 %) |
- Cins tərkibi
2010-cu il Ümumrusiya siyahıya alınmasına olan məlumat[4]:
| Yaş | Kişilər, nəf. |
Qadınlar, yaş. |
Ümumi say. |
ümumi əhaliyə olan nisbət, % |
|---|---|---|---|---|
| 0 — 14 yaş | 1 695 | 1 636 | 3 331 | 20,58 % |
| 15 — 59 yaş | 5 137 | 5 495 | 10 632 | 65,69 % |
| 60 yaşdan yuxarı | 803 | 1 419 | 2 222 | 13,73 % |
| bildirməyənlər | 0 | 1 | 1 | 0,01 % |
| ümumi | 7 635 | 8 551 | 16 186 | 100,0 % |
Kişilər — 7 635 nəf. (47,2 %). Qadınlar — 8 551 nəf (52,8 %).
Əhalinin orta yaşı — 35,0 yaş. Kişilərin orta yaşı — 33,4 yaş. Qadınların orta yaşı — 36,5 yaş.
Mənbə
redaktəİstinadlar
redaktə- ↑ https://rosstat.gov.ru/compendium/document/13282 (rus.). Росстат, 2023.
- ↑ Данные Всероссийской переписи населения 2002 года: таблица 02c. М.: Федеральная служба государственной статистики, 2004. (2002zip Arxivləşdirilib 2014-10-06 at the Wayback Machine, см. прим. Arxivləşdirilib 2016-03-05 at the Wayback Machine)
- ↑ "Итоги Всероссийской переписи населения 2010 года. Том 3. Национальный состав и владение языками, гражданство". 2017-12-13 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-17.
- ↑ "Том 1. Таблица 2.2 Население КБР по возрастным группам и полу". 2018-10-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-05-09.
