Dividend - Wikipedia

Dividendlər ilk dəfə qədim dövrlərdə kommersiya fəaliyyətlərinin mənfəət paylaşımı mexanizmi kimi ortaya çıxmışdır. Onların formalaşması, ticarət və mülkiyyət anlayışlarının inkişafı ilə bağlıdır.^[7] Dividendlər, müasir maliyyə sisteminin əsas komponentlərindən biri olaraq yüzillər boyu dəyişərək və inkişaf edərək investorlar və şirkətlər arasında mənfəətin paylaşılması üçün effektiv bir vasitə olmuşdur. Onların əsası qədim ticarət ortaqlaşmalarına dayanır və bu gün səhmdar kapitalının vacib hissəsi kimi dəyərləndirilir. Dividendlərin yaranma tarixi aşağıdakı mərhələlərdə izah oluna bilər.^[8]

Qədim Babil, Misir və Roma imperiyaları kimi iqtisadi cəmiyyətlərdə ortaq bizneslərdə əldə olunan mənfəətlərin paylaşılması baş verirdi. Əsasən pulla deyil, məhsul və ya digər dəyərlərlə paylaşma həyata keçirilirdi. ^[9][10]Bu praktika, müasir dividendlərin ilkin forması hesab oluna bilər.

Orta əsrlərdə ticarət ortalıqları daha da inkişaf etdi.^[11] Ticarətçilər kapital cəlb etmək üçün müxtəlif tərəfdaşlıqlar qururdu. Mənfəət ortaq şəkildə bölüşdürülürdü, bu da dividendlərə bənzəyirdi. İlk rəsmi dividendlər 1600-cü illərdə Hollandiya Şərqi Hindistan Şirkəti (VOC) tərəfindən ödənmişdir. Bu şirkət səhmdarlarına qazancın bir hissəsini ödəyərək ilk müasir dividend sistemini tətbiq etmişdir. VOC dividendləri, ticarət mənfəətinin səhmdarlarla paylaşılmasını təmin edən ilk sənədli nümunədir.

Sənaye inqilabı dövründə şirkətlər daha geniş səhmdar bazasına malik oldu. ^[12][13]Dividend ödənişləri səhmlərin cəlbediciliyini artırmaq üçün əsas vasitəyə çevrildi. Bu dövrdə dividendlər əsasən nağd formada ödənilirdi. Şirkətlərin səhmdarlara dividend ödəmə mexanizmi qanunvericiliklə tənzimlənməyə başladı. Şirkətlər yalnız mənfəətlərdən dividend ödəyə bilərdi, borclardan ödəmə qanunsuz sayılırdı.

Şirkətlər dividendləri nağd, səhmlər və ya aktiv formasında ödəməyə başladılar. Müasir maliyyə bazarlarında dividendlər şirkətlərin maliyyə sağlamlığını əks etdirən bir göstərici oldu.^[14] Səhmdarların hesablarına avtomatik köçürmələr kimi texnoloji yeniliklər dividendlərin ödənməsini daha sürətli və asan etdi. Dividend əvəzinə səhmlərin geri alınması (ing. share buyback) strategiyası da populyarlaşdı.^[15]

Dividendlər, adətən, şirkətin xalis mənfəətindən ödənilir. Şirkət zərər edərsə, dividend ödəməyə bilər. Dividendlər adətən müntəzəm olaraq (rüblük, yarımillik və ya illik) ödənilir, lakin xüsusi hallar üçün bir dəfəyə ödənən xüsusi dividendlər də ola bilər. Bir çox ölkədə dividendlərə xüsusi vergi tətbiq olunur.^[16]

1. Adi dividend — şirkətin adi mənfəətindən müntəzəm olaraq ödənən dividendlər.^[17]
2. Xüsusi dividend — şirkət qeyri-adi gəlir əldə etdikdə və ya əlavə mənfəət yığıldıqda bir dəfəyə ödəmə şəklində ödənir.
3. Aralıq dividend — maliyyə ili tamamlanmadan əvvəl ödənilən dividendlər.
4. Final dividend — maliyyə ilinin sonunda, illik mənfəətə əsasən ödənilən dividendlər.
5. Səhmdar dividendi — şirkət, səhmdarlarına əlavə səhmlər verərək ödəmə həyata keçirir.^[18][19]

Davamlı və yüksək dividend ödəyən şirkətlər investorlar üçün daha əlverişli ola bilər. ^[20]Dividend elan edildikdə səhmlərin qiyməti müsbət təsir göstərə bilər. Ex-dividend tarixindən sonra səhmlərin qiyməti adətən dividend məbləği qədər azalır.^[21] Dividendlər stabil gəlir axtaran investorlar üçün cəlbedici ola bilər, lakin yüksək böyümə potensialı olan şirkətlər adətən dividendləri saxlayır və gəliri yenidən investisiya edir.^[22]

• Qiymətli kağız
• Dividend tapmacası

• Ex-Dividend Dates: When Are You Entitled to Stock and Cash Dividends – U.S. Securities and Exchange Commission
• Why Should Companies Pay Dividends?
• Dividend Policy Arxivləşdirilib dekabr 16, 2021, at the Wayback Machine from studyfinance.com at the University of Arizona
• The new U.S. dividend tax cut traps from Tennessee CPA Journal, Nov. 2004
• Learn Strategy to Earn Money from Dividends