Fred Asif - Wikipedia
Asif Məhərrəmov və ya Fred Asif (tam adı: Asif Yusif oğlu Məhərrəmov; 26 iyul 1952, Ağdam – 1 iyul 1994, Yalta, Krım Muxtar Respublikası) — Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı, Birinci Qarabağ müharibəsi iştirakçısı.
| Asif Məhərrəmov | |
|---|---|
| Asif Yusif oğlu Məhərrəmov | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Digər adı | Fred Asif |
| Doğum tarixi | 26 iyul 1952 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1 iyul 1994 (41 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Vəfat səbəbi | vərəm |
| Dəfn yeri | |
| Vətəndaşlığı |
 SSRİ Azərbaycan |
| Milliyyəti | Azərbaycanlı |
| Hərbi fəaliyyəti | |
| Mənsubiyyəti |
 Azərbaycan Ordusu |
| Qoşun növü |
 Quru Qoşunları |
| Hərbi hissə | "Haqq Cəbhəsi" batalyonu |
| Xidmət illəri | 1991–1993 |
| Rütbəsi | Polkovnik-leytenant |
| Döyüşlər | |
| Əlaqələri | Allahverdi Bağırov, Eldar Bağırov |
| Təltifləri |
 |
Həyatı
redaktəErkən illəri
redaktəAsif Yusif oğlu Məhərrəmov 1952-ci il iyulun 26-da Ağdam şəhərində anadan olub.[1] On bir uşağı olan böyük bir ailənin ilki idi.[2] Uşaqlığı yoxsulluq içində keçib.[3] Uşaqlıqdan boks və futbolla məşğul olub.[4]
1969-cu ildə Ağdam şəhər 1 saylı orta məktəbi bitirmiş, Ağdam Dəzgahqayırma Zavodunda fəhlə kimi əmək fəaliyyətinə başlamışdır.[5]
1971-ci il 31 oktyabr ayında Ağdam kinoteatrında davada iştirakına görə, onu həbs edirlər.[3] Asifə iki il iş kəsilir və o, onun səkkiz ayını həbsxanada yatır.[3] Asifin qardaşı Ədalət Məhərrəmov xatırlayır:
|
Asifi skamyanın ağacları ilə vurmuşdular, amma O, daha qüvvətli zərbə endirmişdi, birinin dişi tökülmüşdü, birinin burnu qırılmışdı. Həmin 3-4 nəfər pul verdi, canlarını qurtardılar. Bizdən də 2500 manat pul istədilər. Pulumuz olmadı verməyə. Asifi tutdular.[3] | 
|
1976-cı ildə Asif qız qaçırıb və onunla qısa ömür sürəndən sonra qəfil avtomobil qəzasına tuş gəlir.[6] Təsadüf nəticəsində "Təcili yardım" maşınını vurulmasına görə, ona 4,5 il iş veriblər.[6]
1980-ci illərin sonunda həbsxanadan qurtardıqdan sonra, Asif Moskvadakı dostlarının yanına getdi.[3] O, bir müddət sonra, Ağdama qayıtdı və restoran sahibi idi.[3]
Qarabağ müharibəsi və döyüşlərdə iştirakı
redaktəQarabağ müharibəsi dövründə Allahverdi və Eldar Bağırovla yaxın dost olub.[6]
1991-ci ilin 15 noyabrında "Haqq Cəbhəsi" batalyonunu yaratmışdır.[6] Qardaşları Ədalət, Səxavət, Bəhlul və Mahir də onun batalyonunda döyüşürdülər.[2] 1991-ci il 31 dekabr Xramort kəndinin azad edilməsində xüsusilə fərqlənmişdir. Ağdamın Muradbəyli kəndi ərazisindəki hərbi hissəni müxtəlif siyasi qüvvələr dağıdıb, ordakı silah-sursatdan hakimiyyət uğrunda apardıqları mübarizədə istifadə etmək istəyən zaman Fred Asif bunun qarşısını alıb, öz batalyonunu həmin hərbi hissənin ərazisində yerləşdirdi və bundan sonra ordakı sursat yalnız Azərbaycanın müdafiəsi üçün istifadə olundu.[2] Azərbaycan Respublikası Müdafiə Naziri Dadaş Rzayevin fərmanı ilə Asifə polkovnik-leytenant hərbi rütbəsi verildi.[2] Asifin hərbi təhsili olmamasına baxmayaraq, O, 859 saylı həmin batalyonun ilk komandiri oldu.[2]
1992-ci il fevralın 25-dən 26-na keçən gecə Xocalı camaatını xilas etmək üçün Ağdam-Əsgəran istiqamətində dəhlizin açılmasında, öz batalyonu ilə iştirak edib.[6] Asif 1992-ci il 7 mart 859 saylı hərbi minaaxtaranlar hissəsinin komandiri təyin edilir.[5] 10 mart 1992-ci il Asifin köməyi ilə Aranzəmin, Pircamal, Dəhrəz kəndləri düşməndən azad edildi.
Aranzəmini alan zaman Asif maraqlı taktika qurmuşdu: artilleriya atəşi vaxtı kəndə girmək.[3] Artilleriya atəşi vaxtı düşmən sığınacaqda gizlənmədiyindən, Asif maşınla kəndə gedir.[3] Bu vaxt Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Şirin Mirzəyev yaxınlıqdakı yüksəklikdən kəndi müşahidə edir, əməliyyat fikirləşirmiş.[3] Mirzəyev görür ki, bir UAZ atəş altında girdi kəndə.[3] Atəş dayanan kimi batalyon da getmişdi dallarınca.[3] Batalyonun itkisiz kəndə daxil olduğunu görən Şirin Mirzəyevin sözlərinə görə "bu hərəkəti ancaq fanat edə bilərdi".[3]
Həmin ilin mart ayının 20-də Füzuli şəhərini öz batalyonunun köməyi ilə düşməndən qoruyur.[5] 1992-ci ildə qəzetlərə verdiyi müsahibədə Asif deyirdi:
|
|
Mən realistəm. Əgər qüvvələrimizi vahid komandanlıq altında birləşdirə bilsək, qələbə bizimdir.[3] |
|
24 iyun 1992-ci il Naxçıvanlı kəndində uğrunda gedən döyüşdə ağır yaralanır.[5] Müalicə olunandan sonra isə cəbhəyə qayıdır.[5] 1992-ci il iyunun 28-də döyüşdən qayıdanda ermənilər qumbaraatanla vurmuşdular, onun maşını aşmışdı. Asifin ağ ciyəri ciddi zədələnmişdi və ağzından qan gəlirdi.[3] Milli Qəhrəman adına təqdimatı onda yazdılar.[3] Asifi üç gün Ağdamda saxladılar.[3]
Asif 1993-cü il iyulun əvvəlində Ağdam ictimaiyyətinin nümayəndələri ilə birlikdə Heydər Əliyevin qəbuluna getmişdi.[3] O zaman ən uzun çıxışı o eləmişdi, 45 dəqiqə Ağdamdakı vəziyyətin ağırlığını çatdırmışdı.[3] İyulun 17-də Heydər Əliyev Asifi bir də yanına çağırtdırdı.[3] O zaman narahatlıq vardı ki, Bakıda təxribat hazırlanır. Asif Heydər Əliyevlə 3 saat söhbət elədi və ona bildirdi ki, "nə mən, nə də mənim ətrafımdakılardan heç kim bu işlərə qarışmırıq".[3]
1993-cü il iyul ayının 23-də, təxminən axşam saat beşdə qeyri-bərabər döyüşdə yüzlərlə şəhid verən Ağdamın müdafiəçiləri geri çəkilmək məcburiyyətində qaldılar.[2] Həmin gün Fred Asif çox ağır vəziyyətdə Bakıda xəstəxanada idi.[2] Ağdamın işğal olunması xəbəri Asifi çox sarsıtdı.[2] Vəziyyəti daha da pisləşdi.[2] O, uzun illərin həbsxana və səngər həyatından sonra vərəm xəstəliyindən əziyyət çəkirdi idi.[2]
Ölümü
redaktə1993-cü il 27 oktyabrda, Asif Şelli uğrunda gedən döyüşdə iştirak edir, onun səhhəti vərəmə görə ağırlaşır, hərbi hissəni təhvil verir və müalicə məqsədilə Yalta şəhərinə gedir.[5] 1 iyul 1994-cü ildə vərəmdən vəfat edir.[5]
1994-cü ildə Bakıda II Şəhidlər Xiyabanında dəfn edilib.[5]
Şəxsi həyatı
redaktə1991-ci ildə 12 futbol komandası Ağdama gəlməkdən boyun qaçırmışdı.[5] Qarabağ FK-nin keçmiş futbolçusu Yaşar Hüseynovun sözlərinə görə, futbolçular batalyonuyla stadionun bazasında məskunlaşan Asifə müraciət eləyiblər ki, döyüşçülərə qoşulsunlar.[5] Fred Asif razı olmamışdı:
|
|
Mən döyüş üçün 11 min insan taparam, amma 11 futbolçu tapa bilmərəm ki, "Qarabağ"ın heyətində oynasın.[5] |
|
Ailəli idi, Azər adlı oğlu var.[6] Oğlu Azər Məhərrəmov qol güləşi üzrə Avropa və Dünya çempionudur.[7]
Ləqəbi
redaktəAsif Məhərrəmova "Fred" ləqəbini ona 1970-ci illərdə onun yoldaşları Ağdamın "Dostluq" kinoteatrında nümayiş olunan Danimarkanın "Birinci vur, Fred" filminin[3] əsas qəhrəmanının şərəfinə görə veriblər.[6]
İrsi
redaktəBakıda onun şərəfinə küçə adlandırılıb.[3] 2007-ci il 28 avqustdan Azərbaycanda X siniflər üçün azərbaycan və rus dillərində hazırlanan "İbtidai hərbi hazırlıq" dərsliklərinə ilk dəfə olaraq Fred Asif haqqında məlumat daxil edilib.[8] 2008-ci ildən Fred Asif adına İnkişaf Fondu fəaliyyət göstərir.[6]
Ədəbiyyatda
redaktə1996-cı ildə yazıçı və publisist Mustafa Çəmənli Fred Asif haqqında "Fred Asif" sənədli roman kitabını yazıb.[9] Şair Bəhruz Axundov Fred Asifin həyatı və döyüş yoluna həsr etdiyi "Məhəkdaşı" adlı xatirə-essesində yazır:
Həyatda heç nəyə əyilməz idin,
Vüqarın necə də sığdı məzara.
Özüntək, qəlbintək böyükdür dərdin,
Vurdun ürəklərə sağalmaz yara.
"Məhəkdaşı", Bəhruz Axundov[10]
Filmoqrafiya
redaktə- Haqqa söykənən həyat (film, 2014) — (tammetrajlı sənədli televiziya filmi)[11]
Təltif və mükafatları
redaktəAzərbaycan Respublikası prezidentinin 7 dekabr 1992-ci il tarixli 350 saylı fərmanı ilə Məhərrəmov Asif Yusif oğluna "Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı" adı verilsə də,[12] təltif olunan Fred Asif bu addan imtina etdi.[2] Asifin cavabı isə çox qəti və məntiqli oldu:
|
|
Azərbaycanın böyük bir ərazisi işğal olunub, xeyli insan əsir götürülüb. Mən sinəmə medal vurub, qəhrəmanam deyə öyünə bilmərəm. Müharibəni qələbə ilə başa vurarıq, bayrağımızı İrəvana sancarıq, ondan sonra qəhrəman məsələsinə baxarıq.[2] |
|
Yalnız 1998-ci ildə, Asifin ölümündən dörd il sonra prezident Heydər Əliyev onun qəhrəman adını yenidən bərpa etdi və vəsiqəsi ilə qəhrəman ulduzunu anasına təqdim etdi.[2]
İstinadlar
redaktə- ↑ "Qəhrəmanlar unudulmur! Milli qəhrəman Asif Məhərrəmov". news.lent.az. news.lent.az. 5 March 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 December 2015.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 "Qəhrəmanlığın yolu". anl.az. Təzadlar (qəzet). səh. 14. 1 August 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 December 2015.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 Quliyeva, Kəmalə. ""Bey pervım, Fred"". www.anl.az. www.anl.az. 5 March 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 December 2015.
- ↑ "Ən çox küçə döyüşü Ağdamda aparılıb". www.anl.az. Üç nöqtə (qəzet). 13 July 2011. 5 March 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 December 2015.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 "Azərbaycana sadiq qəhrəman…". www.anl.az. Şərq (qəzet). 20 iyul 2011. səh. 11. 5 March 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 December 2015.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 "ƏFSANƏVİ QƏHRƏMAN - FRED ASİF". musavat.com. Yeni Müsavat (qəzet). 8 December 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 December 2015.
- ↑ Milli Qəhrəman Fred Asifin oğlu dünya çempionu olub — VİDEO
- ↑ "Azərbaycanın orta məktəb dərsliklərinə Milli Qəhrəman Fred Asif haqqında məlumat daxil edilib". arxiv.az. arxiv.az. İstifadə tarixi: 31 December 2015.[ölü keçid]
- ↑ Rzayev, Yusif. "Fred Asif". 525-ci qəzet. 22 Yanvar 1997. (#accessdate_missing_url)
- ↑ ""Dünənki sabah"ın uğurlu sabahı". www.anl.az. www.anl.az. 5 March 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 December 2015.
- ↑ "Azərbaycanın Milli Qəhrəmanları Asif Məhərrəmov və Allahverdi Bağırova həsr edilmiş sənədli filmlərin təqdimatı olmuşdur". azertag.az. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi. 1 August 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 December 2015.
- ↑ 1 2 "Azərbaycan Respublikası Müdafiə Nazirliyinin hərbi qulluqçularına "Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı" adı verilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidenti Əbülfəz Elçibəyin 7 dekabr 1992-ci il tarixli 350 nömrəli fərmanı". www.e-qanun.az (Normativ hüquqi aktların vahid internet elektron bazası) ( (az.)). 07.12.1992. 2021-12-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 07.12.1992.
- ↑ 1 2 "Yeni nəşrlər". www.anl.az. www.anl.az. 5 March 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 December 2015.
Ədəbiyyat
redaktə- Mustafa Çəmənli. Fred Asif (sənədli roman). Bakı: Gənclik, 1996, 2010, 216 səh.
Xarici keçidlər
redaktə
