Hilal Taktikasi - Wikipedia

Hilal (Aypara) taktikası, Turan taktikası və ya Qurd qapanı (tələsi) — düşməni çevrələyərək yox etməyi məqsəd qoyan bir hərbi taktika. Türk dövlətləri tərəfindən sıxlıqla istifadə edilərdi. Bu taktika meydan döyüşlərində təsirli idi və iki mərhələli olaraq tətbiq olunardı:

• Saxta ricat (ricat — geri çəkilmə);
• Pusqu.

Ordu, döyüş anında mərkəz, sağ və sol olmaq üzrə üç hissəyə ayrılardı. Mərkəz qüvvətləri düşmənə hücum edər, bir müddət sonra hücum edən bu qüvvələr, qaçar kimi geri çəkilərdi. Bunu edərkən də at üzərində ox atmaq surətiylə döyüşə davam edərdilər. Beləcə geri çəkilən əsgərlərin arxasından gələn düşmən, ordunun sağ və sol qisimi tərəfindən tələ qurulan yerə çəkilər, çevrə içinə alınaraq məhv edilərdi.

Ordu, təməldə üçə ayrılar və mərkəzə ən seçmə qüvvələr toplanar. Sağ və sol cinah mərkəzdən tamamilə ayrılmamaqla birlikdə araya məsafə qoyar. Mərkəzdəki qüvvələr sürətli bir vur qaç (ümumiyyətlə mizraqlı ya da atlı qüvvətlər ilə) düşmənin mərkəz safını fayda və düşmənin sağ və sol qanadlarının ordunun bölünməməsi adına mərkəzə sürüşməsini təmin edər. Bunun üzərinə araya məsafə qoyulan sağ və sol cinahdakı əsgərlər düşmənin qanadlarında buraxılan boşluqlara doğru sürətli hücum edərək düşməni ordunun meydana gətirdiyi ayparanın tam ortasına alardı. Vur qaç etmiş olan mərkəz qüvvə də, sağ və sol ceinahın əhatə etməsiylə birlikdə, qaçmağı buraxıb mərkəzdəki yerini alar düşmən ordusunu tam bir mühasirəyə götürərdi. Edilməsi olduqca çətin olmaqla birlikdə qəti nəticə verməsiylə bilinən və Türk ordularının tətbiq etdiyi, az qüvvələrlə yüksək saylı düşmənlərin yenilə biləcəyi bir taktikadır. Bu döyüş strategiyasını tarixdə ən yaxşı şəkildə tətbiq etmiş komandirlər:

• Çin və Böyük Hun imperiyası - Mete xan
• Osmanlı və Çar Rusiyasına yürüşlərində - Nadir şah Əfşar
• Malazgird döyüşü - Alp Arslan
• Mohaç döyüşü (1526) - Sultan Süleyman Qanuni

Parfiya və Roma arasında baş vermiş Karra döyüşündə parfiyalılar Hilal (Turan) taktikası sayəsində qalib olmuşlar.