Orta Ural - Wikipedia
Orta Ural — Ural dağlarına daxil olan dağ sistemi. Şimalda Konjakovski Kamen və cənubda Yurma dağı genişlikləri ilə məhdudlaşan Ural dağlarının ən alçaq hissəsi[1][2]. Bəzi digər mənbələrə görə Oslyanka dağından Ufa çayının hövzəsinə qədər ərazini əhatə edir[3].
| Orta Ural | |
|---|---|
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Mütləq hündürlüyü | 1119 m |
| Uzunluğu | 400 km |
| Eni | 25–90 km |
| Sahəsi | 25 000 km² |
| Hündür nöqtəsi | Oslyanka dağı |
| Yerləşməsi | |
| 58° şm. e. 59° ş. u.HGYO | |
| Ölkə |
 Rusiya |
|
|
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
.jpg)
Orta Ural oroqrafik olaraq yaxşı ayrılmışdır: Ural dağları buraya enir və dağ kəmərinin ciddi meridional uzantısı cənub, cənub-şərqlə əvəzlənir. Cənubi Ural ilə birlikdə Orta Uralın qabarıq tərəfi şərqə baxan nəhəng bir yayla meydana gətirməsidir. Yayla Ufa yaylasının ətrafında əyilir (Rusiya platformasının şərq çıxıntıları[4]).
İqlim
redaktəAtlantik okeanından əsən qərb küləyi Orta Uralın iqliminin yaranmasında əsas rol oynayır. İsti və soyuq axınların dəyişməsi səbəbindən hava yalnız həftə ərzində deyil, gün ərzində də tez-tez dəyişir. Atlantik okeanından uzaqlıq və Sibirin yaxınlığı Orta Uralın iqlimini kontinental edir. Bu da kəskin temperatur dəyişikliklərində özünü göstərir.
Ural dağları hava kütlələrinin qərbdən şərqə doğru hərəkətinə mane olur. Bu səbəbdən qərb dağ yamacında yağış şərqdəki ilə müqayisədə çoxdur. Eyni zamanda dağlar cənub və ya şimalda havanın hərəkətinə mane olmur. Arktikanın soyuq havası tez-tez cənuba doğru silsilə boyunca nüfuz edir. Cənubdan isti və quru hava isə şimala doğru hərəkət edir. Xüsusilə yaz və yay aylarında Uralın şərqində bu hərəkətlər qeyri-sabit hava şəraitinə səbəb olur. Yanvarın orta temperaturu −18 ° C, lakin -50 ° C-yə qədər şaxtalarda da baş verə bilir. İyul ayında orta temperatur +18 ° C-dir. Şaxtasız dövr Orta Uralın cənubunda 110-120 gün, şimalda 90-95 gün davam edir. Şərqdə ildə 400-500 mm, cənub-şərqdə 380 mm, şimalda 700 mm-ə qədər yağıntı düşür. Qış noyabr ayından aprelə qədər təxminən 5 ay davam edir. Qış abit qar örtüyü ilə başlayır. Arktikadan çox soyuq hava kütlələri gələndə açıq bir səma və sakitliklə şiddətli donlar (-20 ilə -40 ° C arasında) olur. Qış ilin ən sabit fəslidir. Qışın ortasında ərimə və yağış nadir hallarda olur və daha çox Orta Uralın cənub-qərb bölgələrində müşahidə olunur. Qışda dağlarda çox qar yığılır. Aprelin ortalarında Orta Uralın cənub-şərqində, aprelin sonunda şimal-şərqdə əriyir. Dağların zirvələrində və sıx meşələrdə ərimə may ayında davam edir.
Yaz aprel ayından may ayının sonuna qədər davam edir. Bu dövrdə soyuqlar tez-tez yenidən təkraralnır. Bu bölgənin şimalından havanın yayılması ilə əlaqədardır. Şaxtalar ümumiyyətlə may ayında dayanır, lakin gecə şaxtaları yazın sonuna qədər davam edir.
Dağlarda yay yaxın bölgələrə nisbətdə daha sərin və qısadır. Orta Uralda yay tez-tez buludlu, yağışlı günlər müşahidə olunur. Cənub hissəsində quraq hava daha çox iyun ayında, Orta Uralın qalan hissəsində isə iyul ayında görülür.
Payız sentyabr ayında başlayır və oktyabr ayı boyunca davam edir. Çiskin yağışlar tez-tez baş verir, temperaturda tədricən azalma başlayır və buludluq artır. Nadir illərdə payız sabit quru hava şəraiti ilə müşahidə olunur. Bu zaman yaxşı göbələk məhsulu görülür[5].
İstinadlar
redaktə- ↑ "Горстовые средневысотные горы и низкогорья". Большой информационный архив (rus). 2019-06-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-01-09.
- ↑ А. А. Крубер. "Уральские горы". Общее землеведение. Государственно учебно-педагогическое издательство, Москва — Ленинград, 1938 г. OCR Detskiysad.Ru. 2009-05-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-05-26.
- ↑ "Особенности рельефа и полезные ископаемые Среднего Урала". 2016-03-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-21.
- ↑ "Урал. Общая характеристика". 2023-08-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-21.
- ↑ "Средний Урал". 2014-02-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-21.
