Rusiya Herbi Deniz Quvveleri - Wikipedia

Rusiya Federasiyasının Hərbi dəniz qüvvələriinin adının iki yazılışı var:

1. Rusiya Federasiyasının Hərbi Dəniz Qüvvələri (bütün sözlərin baş hərfləri böyük hərflə);
2. Rusiya Federasiyasının Hərbi dəniz qüvvələri.

• Birinci variant Gramota.ru^[4] internet portalının mütəxəssisləri tərəfindən müvafiq olaraq "Rusiya Federasiyası Federal Məclisinin Federasiya Şurasının aktlarının icrasına dair qısa təlimat"a^[5] istinadla tövsiyə olunur^[6]. Eyni ekspertlər ikinci variantın linqvistik düzgünlüyünü qəbul edirlər.

İkinci variant rus dilinin orfoqrafiya qaydalarına uyğundur və rus dilinin normativ lüğətləri ilə təsdiqlənir^[7].

Hal-hazırda Rusiya Federasiyası Hökuməti Hərbi Dəniz Qüvvələrinə aşağıdakı vəzifələri həvalə etdi^[8]:

• Rusiyaya qarşı hərbi güc tətbiq etməkdən və ya onun tətbiqi ilə hədələməkdən çəkindirmə;
• ölkənin quru ərazisindən kənara, daxili dəniz sularına və ərazi dənizinə qədər uzanan suverenliyinin, müstəsna iqtisadi zonada və kontinental şelfdə suveren hüquqlarının, habelə açıq dənizlərin azadlığının hərbi yolla qorunması;
• dünya okeanında dəniz təsərrüfat fəaliyyətinin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün şəraitin yaradılması və saxlanması;
• Rusiyanın Dünya Okeanında dəniz mövcudluğunun təmin edilməsi, bayrağın və hərbi qüvvələrin nümayişi, Hərbi Dəniz Qüvvələrinin gəmi və gəmilərinin ziyarəti;
• dünya birliyi tərəfindən həyata keçirilən dövlətin maraqlarına cavab verən hərbi, sülhməramlı və humanitar tədbirlərdə iştirakın təmin edilməsi^[8].

  Əsas məqalə: SSRİ-in hərbi dəniz donanması

Rusiya Hərbi Dəniz Qüvvələri SSRİ-nin dağılmasından sonra, keçmiş SSRİ Silahlı Qüvvələrinin bölünməsi prosesində yaradılıb. Yaradılması üçün əsas SSRİ Hərbi Dəniz Qüvvələri (SSRİ Donanması) idi.

1991-ci ilin sonunda SSRİ Hərbi Dəniz Qüvvələrinə aşağıdakılar daxildir:

• mərkəzi nəzarət orqanı — Hərbi Dəniz Qüvvələrinin Baş Qərargahı.
• 4 assosiasiya — Baltik, Qara dəniz, Şimal və Sakit Okean Donanmaları;
• 1 əlaqə — Xəzər hərbi flotiliyası;
• hərbi təhsil müəssisələri;
• mərkəzi tabeliyində olan bölmələr və qurumlar:

• sınaq yerləri;
• uzun məsafəli rabitə.

SSRİ-nin dağılması zamanı Sovet Hərbi Dəniz Qüvvələrinin qüvvələri 9 keçmiş Sovet respublikasının sahillərində yerləşdirilmişdi:

• Baltik Donanması — Rusiya Federasiyası, Estoniya, Latviya və Litva;
• Qara Dəniz Donanması — Ukrayna, Rusiya Federasiyası və Gürcüstan;
• Xəzər hərbi flotiliyası — Azərbaycan, Rusiya Federasiyası, Qazaxıstan və Türkmənistan.

1992-ci il fevralın 14-də MDB ölkələrinin Müdafiə Nazirləri Şurasının ilk iclası keçirildi, nəticədə SSRİ Hərbi Dəniz Qüvvələri MDB Birləşmiş Qüvvələrinin Hərbi Dəniz Qüvvələrinə çevrildi. Əslində, MDB Hərbi Dəniz Qüvvələrinin formalaşmasından bəri Baltik, Şimal və Sakit Okean donanmaları (su gəmiləri, bazalar, şəxsi heyət, sahil infrastrukturu, maddi ehtiyatlar) tamamilə Rusiya Federasiyasının yurisdiksiyasına keçdi^[9].

Rəsmi olaraq Rusiya Federasiyasının Hərbi Dəniz Qüvvələri Rusiya Federasiyasının Prezidenti Boris Yeltsinin 7 may 1992-ci il tarixli 466 nömrəli "Rusiya Federasiyası Silahlı Qüvvələrinin yaradılması haqqında" fərmanı ilə yaradılmışdır^[10].

MDB-nin Birləşmiş Silahlı Qüvvələrinin yaradılmasının uğursuzluğu ilə əlaqədar olaraq keçmiş SSRİ Hərbi Dəniz Qüvvələrinin ittifaq respublikalarının sahillərində yerləşən həmin birləşmə və birləşmələrinin bölünməsi prosesi başlandı.

1997-ci ilə qədər davam edən SSRİ Hərbi Dəniz Donanmasının Qara Dəniz Donanmasının Ukrayna və Rusiya Federasiyası arasında bölünməsi zamanı aşağıdakılar Rusiyanın yurisdiksiyasına keçdi^[11]:

• 10 dəniz bazasından 3-ü;
• Dəniz aviasiyası üçün 6 əsas aerodromdan 2-si;
• Dəniz aviasiyası üçün 7 alternativ aerodromdan 2-si;
• Sahil qoşunları üçün 5 yerdən 1-i;
• Müxtəlif tipli gəmilərin ümumi sayının 81,7%-i.

Həmçinin Qara dəniz donanması bölünəndə Gürcüstanda Poti şəhərində yerləşən akvatoriyanın mühafizəsi üzrə gəmilərin 184-cü briqadasının tərkibinin çox hissəsi Rusiyanın yurisdiksiyasında qaldı. Gürcüstan sahillərindəki bütün əvvəlki yerləşdirmə məntəqələrini itirən briqada, Gürcüstandan qalan bir neçə gəmi və müxtəlif tipli qayıqlar olmadan Novorossiyskə yerləşdirildi^[12].

1992 və 1993-cü illərdə SSRİ Hərbi Dəniz Donanmasının Baltik Donanmasının bölünməsi zamanı Baltikyanı dövlətlərin sahillərindəki bütün bazalar onlarla qaldı. Gəmilərin bir hissəsini tələb edən üç Baltik respublikasından yeganə biri bir neçə qayıq və gəmisi olan Litva idi^[13]. Baltikyanı dövlətlərlə yanaşı, birləşmə qüvvələri ADR və Polşa limanlarında da yerləşmişdi ki, onlar da itirdilər^[14]. Rusiya yurisdiksiyası altında bölünmə nəticəsində SSRİ Hərbi Dəniz Donanmasının Baltik Donanması ümumi saydan çıxdı:

• əsas gəmi bazaları — 20%;
• aerodromlar — 70%;
• gəmiqayırma zavodları — 20%;
• donanmanın anbar ehtiyatı — 60% -dən az;
• donanmanın mənzil fondu — 55%.

• Azard (esmines)