Sosialist Partiya Fransa - Wikipedia
Fransa Sosialist Partiyası (Parti Socialiste, PS) —1969-cu ildə yaradılmış, Fransa siyasətində sol mərkəzli mövqeyin nümayəndəsi olan əsas partiyalardan biridir. Partiyanın əsas ideologiyası sosializmə və demokratik sosializmə əsaslanır. Onun siyasi fəaliyyəti sosial ədalət, bərabərlik, işçi hüquqları və insan hüquqlarının mühafizəsi kimi prinsiplərlə səciyyələnir. PS Fransa siyasətində bir neçə dəfə hakimiyyətə gəlmiş və xüsusilə 1980-ci illərdən etibarən ölkənin siyasi və sosial həyatında mühüm rol oynayır.[2]
Fransa sosialist partiyası Parti Socialiste, PS | |
|---|---|
| Qurucu | Fransua Mitterand |
| Quruluş tarixi | 1969 |
| Qeydiyyat tarixi | 1969-cu ilin iyun ayı |
| Baş qərargah | Fransa, Parisin 7-ci rayonunda, 10 rue de Solférino |
| İdeologiya | Sosializm və demokratik sosializm |
| İdeoloji spektr | solçuluq |
| Üzvlüyü |
|
| Müttəfiqlər |
Yaşıllar Partiyası (Europe Écologie – Les Verts, EELV), Fransa Kommunist Partiyası (Parti communiste français, PCF), Sol Radikal Partiya (Parti radical de gauche, PRG), Sol Cəbhə (Front de Gauche, FG), Yeni Antikapitalist Partiya (Nouveau Parti anticapitaliste, NPA), |
| Gənclər təşkilatı | Gənc Sosialist Hərəkatı (Mouvement des Jeunes Socialistes (MJS)) |
| Üzv sayı | 42,000 (2017) |
| Şüar |
"Le changement, c'est maintenant" (Dəyişiklik, indi baş verir) Bu şüar Fransua Ollandın 2012-ci il prezident seçkiləri kampaniyasında istifadə edilmişdir və dəyişiklik və yenilik vədini ifadə edir. "La France pour tous" (Hamı üçün Fransa) Bu şüar sosial ədaləti və bərabərliyi vurğulayaraq, partiyanın hamı üçün daha yaxşı bir Fransa yaratmaq istəyini ifadə edir. "Le progrès ne se négocie pas" (Tərəqqi müzakirə olunmur) Bu şüar sosial və iqtisadi tərəqqinin labüdlüyünü və partiyanın bu istiqamətdə qətiyyətini vurğulayır. "Une autre vie commence" (Başqa bir həyat başlayır) Fransua Mitterrandın 1981-ci ildəki prezident kampaniyasının şüarı idi və sosialistlərin hakimiyyətə gəlməsi ilə ölkədə yeni bir dövrün başladığını göstərirdi. "L'égalité maintenant" (İndi bərabərlik) Bu şüar bərabərliyi vurğulayaraq, partiyanın sosial ədalətə və bərabərliyə sadiqliyini göstərir. |
| Parlamentdə | 70+ (2020) |
| Saytı | parti-socialiste.fr |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
redaktəFransa Sosialist Partiyasının yaranması, Fransanın sosialist hərəkatlarının uzun və çətin tarixinin bir nəticəsidir. XIX əsrin sonları və XX əsrin əvvəllərində Fransada müxtəlif sol yönlü partiyalar və qruplar yaranmışdı. Bu qruplar, fəhlə sinifinin maraqlarını müdafiə edən, kapitalizmə qarşı çıxan və sosial bərabərliyi təmin etməyə çalışan ideologiyalar əsasında yaradılmışdı.[3]
PS-in ilkin forması, 1905-ci ildə Jan Jaures (fr. Jean Jaurès) tərəfindən yaradılmış Fransanın Birgə Sosialist Partiyası (SFIO) ilə əlaqəlidir. SFIO, 1940-cı illərdə parçalanmış və müxtəlif sol yönlü qruplara bölünmüşdür. 1969-cu ildə Epinay Konqresi zamanı, Fransua Mitterandın liderliyi ilə bu qruplar birləşərək, Fransa Sosialist Partiyasını yaratmışdırlar.
1981-ci il partiyanın tarixində dönüş nöqtəsi[4]olmuşdur. Fransua Mitterandın, PS-in namizədi olaraq prezident seçildi və bu partiyanın hakimiyyətə gəlməsini təmin etdi. Mitterrandın prezidentliyi dövründə (1981-1995) Fransa siyasətində geniş miqyaslı sosialist islahatlar, xüsusən də iqtisadiyyatın dövlət tərəfindən idarə olunması, sosial xidmətlərin genişləndirilməsi və fəhlə hüquqlarının gücləndirilməsi sahələrində həyata keçirilmişdir. Mitterrandın prezidentliyi, partiyanın populyarlığını artırmış və Fransada sol siyasətin güclənməsinə səbəb olmuşdur.
1997-2002-ci illər arasında Lionel Jospenin rəhbərliyində PS, Fransa hökumətində koalisiya yaratmış və bir sıra iqtisadi və sosial islahatlar həyata keçirmişdir. Jospinin baş nazirliyi dövründə işsizliklə mübarizə, təhsil sahəsində islahatlar və Avropa İttifaqı ilə inteqrasiya siyasətləri ön planda idi.
Lakin 2000-ci illərin ortalarından etibarən PS bir neçə siyasi böhranla üzləşmişdir. 2012-ci ildə Fransua Olland prezident seçildi, lakin onun prezidentliyi dövründə iqtisadi və sosial sahələrdəki müvəffəqiyyətsizliklər partiyanın populyarlığını azaltmışdır. 2017-ci ildə PS, Emmanuel Macronun qalib gəldiyi prezident seçkilərində böyük məğlubiyyət yaşamış, bu da partiyanın siyasi səhnədəki təsirini zəiflətmişdir.[3][5]
İdeologiyası və siyasəti
redaktəFransa sosialist partiyasının ideologiyası sosializmə və demokratik sosializmə əsaslanır. Partiyanın əsas məqsədi sosial ədaləti və bərabərliyi təmin etmək, fəhlə sinfinin hüquqlarını müdafiə etmək və kapitalizmə qarşı çıxmaqdır. PS-in siyasi mövqeləri arasında iqtisadiyyatın dövlət tərəfindən idarə olunması, sosial xidmətlərin gücləndirilməsi, təhsil və səhiyyə sistemlərinin dövlət tərəfindən təmin edilməsi, işsizliklə mübarizə və ətraf mühitin mühafizəsi yer alır.
Partiyanın ideologiyası, Mitterrand dövründə böyük sosial və iqtisadi islahatlarla özünü göstərmişdir. Bu dövrdə dövlət sektorunun genişləndirilməsi, sosial rifah proqramlarının artırılması və işçi hüquqlarının gücləndirilməsi PS-in əsas prioritetləri idi. Mitterrandın rəhbərliyi altında PS, dövlətin iqtisadiyyatda daha aktiv rol oynamasını müdafiə edirdi və bu siyasət, Fransanın iqtisadi və sosial həyatında dərin izlər buraxmışdır.[6]
Partiya həmçinin, Avropaya inteqrasiyanı dəstəkləyir və Fransanın Avropa İttifaqı ilə əlaqələrini gücləndirməyə çalışır. PS-in Avropa siyasəti, Avropa İttifaqı daxilində iqtisadi və sosial bərabərliyin təmin edilməsinə yönəlmişdir. Bu kontekstdə, partiya həm milli, həm də beynəlxalq səviyyədə sosialist ideallarının təbliğinə və yayılmasına çalışır.
İdarəçilik və strukturu
redaktəFransa sosialist partiyasının təşkilat strukturu mürəkkəb və çoxpilləlidir. Partiya, yerli, regional və milli səviyyələrdə fəaliyyət göstərən çoxsaylı təşkilati vahidlərə malikdir. Partiyanın idarə edilməsi, demokratik prinsiplərə əsaslanır və hər bir partiya üzvü qərarların qəbul edilməsində iştirak edə bilər.[7]
PS, illik konqreslər vasitəsilə öz siyasi kursunu və liderlərini müəyyən edir. Bu konqreslər, partiyanın əsas siyasi xəttinin formalaşdığı və müzakirə olunduğu əsas tədbirlərdir. Partiyanın rəhbərliyi, milli katib tərəfindən idarə edilir və bu şəxs partiyanın gündəlik işlərini yönəldir. Milli katib, partiya üzvləri tərəfindən seçilir və partiyanın əsas siyasətlərini həyata keçirmək məsuliyyətini daşıyır.
Partiyanın yerli səviyyədə təşkilatlanması, onun regional gücünü artırır. Regional təşkilatlar, partiyanın yerli siyasətini müəyyən edir və partiyanın yerli seçkilərdəki nailiyyətlərini təmin edir. Bu təşkilatlar, partiyanın regional səviyyədə güclü olmasına və yerli problemlərə həssas yanaşmasına imkan verir.
Partiya rəhbərləri
redaktəFransa sosialist partiyasının tarixi boyunca bir çox tanınmış liderləri olmuşdur. Ən mühüm liderlərindən biri Fransua Mitteranddır. O, 1981-ci ildə PS-in prezidentliyə namizədi olaraq seçilmiş və iki dövr (1981-1995) prezident olaraq xidmət etmişdir. Mitterrandın rəhbərliyi altında, Fransada geniş miqyaslı sosialist islahatlar həyata keçirildi və bu dövr, partiyanın ən güclü və nüfuzlu dövrlərindən biri hesab edilir.
Lionel Jospin, PS-in digər tanınmış liderlərindən biridir. 1997-2002-ci illər arasında Fransa Baş naziri olaraq xidmət etmiş Jospin, iqtisadi və sosial sahələrdə bir sıra islahatlar həyata keçirmişdir. Onun rəhbərliyi altında, PS, işsizliklə mübarizə, təhsil və səhiyyə sistemlərinin gücləndirilməsi və Avropa İttifaqı ilə inteqrasiya siyasətlərini həyata keçirmişdir.[8]
Fransua Olland, PS-in son dövrdəki ən tanınmış liderlərindən biridir. O, 2012-ci ildə prezident seçilmiş və beş illik prezidentliyi dövründə, iqtisadi və sosial sahələrdə bir sıra çətinliklərlə üzləşmişdir. Ollandın prezidentliyi dövründə, PS-in populyarlığı azalmış və partiya, 2017-ci ildə keçirilən prezident seçkilərində böyük bir məğlubiyyətlə üzləşmişdir.[5]
Partiyanın rolu və nüfuzu
redaktəFransa sosialist partiyası, Fransanın siyasi həyatında mühüm rol oynamış və bir neçə dəfə hakimiyyətə gəlmişdir. Partiyanın əsas təsiri, sosial siyasət, işçi hüquqları və dövlət sektorunun genişləndirilməsi sahələrində hiss olunmuşdur. Mitterrand dövründə həyata keçirilən islahatlar, Fransa cəmiyyətində dərin izlər buraxmış və sosialist ideallarının geniş yayılmasına səbəb olmuşdur.[6]
Lakin 2000-ci illərin ortalarından etibarən, PS bir neçə siyasi böhranla üzləşmiş və bu, onun siyasi səhnədəki təsirini zəiflətmişdir. Partiyanın 2017-ci ildəki seçki məğlubiyyəti, onun gələcəkdəki roluna dair suallar doğurmuşdur. Bununla belə, PS, sol mərkəzli siyasi qüvvə olaraq Fransa siyasətində hələ də mühüm rol oynamaqda davam edir və ölkənin sosial və iqtisadi həyatında təsirini saxlayır.[5][9]
Fransa sosialist partiyasının tarixi, onun siyasi və ideoloji mübarizələrinin nəticəsi olaraq Fransa cəmiyyətində dərin izlər buraxmışdır. Partiyanın gələcəkdəki rolu, onun liderlərinin və üzvlərinin partiyanı yenidən qurmaq və müasir problemlərə cavab vermək bacarığından asılı olacaqdır.[9]
İstinadlar
redaktə- ↑ https://web.archive.org/web/20160105115319/http://progressive-alliance.info/2810-2/.
- ↑ Bell, David S. "French Socialism in a Global Era." The French Review, vol. 72, no. 6, 1999, pp. 1073-1082. Bu mənbə, Fransa Sosialist Partiyasının beynəlxalq miqyasda fəaliyyətini və dəyişiklikləri təhlil edir. (İngilis dili)
- ↑ 1 2 Knapp, Andrew, and Vincent Wright. "The Government and Politics of France Arxivləşdirilib 2022-07-06 at the Wayback Machine." Routledge, 2006. Bu kitab Fransa siyasətinin strukturunu və PS-in rolunu geniş şəkildə tədqiq edir. - Bakı Dövlət Univeristeti (İngilis Dili)
- ↑ Suleiman, Ezra N. "Elites in French Society: The Politics of Survival." Princeton University Press, 1978. Bu kitab Fransa elitlərinin PS ilə əlaqələrini və partiyanın siyasi təsirini təhlil edir. (İngilis dili)
- ↑ 1 2 3 Amjahid, Mohamed, et al. "François Hollande's Presidency: Challenges and Controversies. Arxivləşdirilib 2024-08-30 at the Wayback Machine" Le Monde Diplomatique, 2017. Bu məqalə, Holland dövründə PS-in yaşadığı problemlər və siyasətləri haqqında məlumat verir. (Fransız dili)
- ↑ 1 2 Mitterrand, François. "Reflections on Politics: France and Europe." University of California Press, 1986. Mitterrandın şəxsi yazıları, onun prezidentliyi dövründə PS-in siyasət və ideologiyasını başa düşmək üçün faydalıdır. (İngilis dili)
- ↑ Smith, Timothy B. "France in Crisis: Welfare, Inequality, and Globalization since 1980. Arxivləşdirilib 2024-08-30 at the Wayback Machine" Cambridge University Press, 2004. Bu kitab PS-in sosial siyasətlərini və Fransada sosial rifahın inkişafını tədqiq edir. (İngilis dili)
- ↑ Hanley, David. "The French Socialist Party and European Integration: A Reappraisal. Arxivləşdirilib 2024-08-30 at the Wayback Machine" European Journal of Political Research, vol. 33, no. 2, 1998, pp. 179-203. Bu mənbə, PS-in Avropaya inteqrasiyası ilə bağlı mövqeyini və siyasətlərini ətraflı şəkildə izah edir. (İngilis dili)
- ↑ 1 2 Knapp, Andrew. "The Uncertain Future of the French Socialist Party." French Politics, Culture & Society, vol. 34, no. 1, 2016, pp. 85-105. PS-in son dövrlərdəki vəziyyəti və gələcək perspektivləri barədə geniş bir təhlil təqdim edir. (İngilis dili)
Əlavə ədəbiyyat
redaktə- Bell, David S., and Byron Criddle. Exceptional Socialists: The Case of the French Socialist Party (2014).
- Bell, David Scott, and Byron Criddle. The French Socialist Party: The emergence of a party of government (1988).
- Bell, David. François Mitterrand: a political biography (2005).
- Cole, Alistair. "The French Socialist Party and Its Radical Ambiguity." French Politics, Culture & Society (2011) 29#3 pp: 29–48.
- Cole, A., S. Meunier, and V. Tiberj. "From Sarkozy to Hollande: The New Normal?" in Developments in French Politics 5 (Palgrave Macmillan, 2013), edited by A. Cole, S. Meunier, and V. Tiberj, pp 1–18.
- Cole, Alistair. François Mitterrand: A study in political leadership (1994).
- Cole, Alistair M. "Factionalism, the French socialist party and the fifth Republic: An explanation of intra‐party divisions." European Journal of Political Research (1989) 17#1 pp: 77-94.
- Colton, Joel. Léon Blum: humanist in politics (1987).
- Criddle, Byron. Socialists and European integration: a study of the French Socialist Party (1969).
- Graham, Bruce Desmond. Choice and democratic order: the French Socialist Party, 1937-1950 (2006).
- Greene, Nathanael. Crisis and decline: The French socialist party in the popular front era (1969).
- Grunberg, Gérard. "Le Socialisme français en crise". Modern & Contemporary France. 22 (4). 2014: 459–471. doi:10.1080/09639489.2014.957961.
- Noland, Aaron. The Founding of the French Socialist Party (1893-1905) (1956).
- Northcutt, Wayne. Mitterrand: A political biography (1992).
- Northcutt, Wayne. "François Mitterrand and the political use of symbols: the construction of a centrist republic." French Historical Studies (1991) pp: 141–158.
- Northcutt, Wayne. "François Mitterrand and the Political Use of Symbols: The Construction of a Centrist Republic". French Historical Studies. 17 (1). 1991: 141–158. doi:10.2307/286282. JSTOR 286282.
- Ross, George. "Machiavelli Muddling Through: The Mitterrand Years and French Social Democracy". French Politics and Society. 13 (2). 1995: 51–59. JSTOR 42844466.
- Short, Philip. Mitterrand: A Study in Ambiguity (2013).
- Wall, Irwin. France Votes: The Election of François Hollande (Palgrave Macmillan, 2014).
Xarici keçidlər
redaktə- parti-socialiste.fr — Rəsmi saytı
