Xari Bulbul Festivali - Wikipedia

"Xarıbülbül" Beynəlxalq Festivalı məşhur xanəndə Seyid Şuşinskinin 100 illik yubileyi ilə əlaqədar 1989-cu ildən keçirilməyə başlayıb.^[7] 1989-cu ilin əvvəlində festivala hazırlıq başlamışdır. Festival eyni ilin may ayında, Şuşa Xarıbülbülündə çiçəklənmə dövründə keçirilmişdir.^[8]. 1989-cu ilin festivalında yerli ifaçılardan əlavə Qırğızıstan SSR, Qazaxıstan SSR, Başqırdıstan SSR, Litva SSR və Belarus SSR-dən olan musiqi qrupları da iştirak edirdi. Ümumilikdə festivalda 100-ə yaxın insan iştirak edib. Konsertlər Cıdır düzü meydançasında tikilmiş 7 məkanda keçirilmişdir.^[9] Festival 12–15 yaşlarında "Qarabağ şikəstəsi" muğamını ifa edən gənc xanəndələrin ifası ilə açılmışdı.^[8] Festivalın ilk günü Qarabağ atlarında da yarışlar olmuşdu.^[7] İlk festivalın tamaşaçıları əsasən Şuşanin sakinləri idilər.^[8]. Festivalın Muğam müsabiqəsinin qalibi Ağakərim Nafiz Şirvani olub.^[10]

Festival çərçivəsində Şuşada da güləş yarışları keçirilmişdi.^[11].

Azərbaycanda qədimdən Xarıbülbül adlanan bitki latınca ophrys caucasica və ya ophrys mammosa adlanır. Azərbaycanın Şuşa və ətraf ərazilərində geniş yayıldığından daha çox Qarabağ ilə ifadə olunur.

Qarabağ münaqişəsi başlayandan Xarıbülbül xalqımızın mübarizəsinin rəmzinə çevrilmişdir. Qarabağ ərazisi işğal olunduqdan sonra isə Xarıbülbül bəlkə də bir çoxları üçün nisgil, kədər, ağrı, həsrət simvolu olmuşdur. Mədəniyyətdə, incəsənətdə və ədəbiyyatda Xarıbülbül ifadəsi işləndikdə həmişə söhbətin Qarabağdan getdiyi aydın olurdu.^[12]

Xarıbülbülə qədim türk əsatirlərində də geniş yer verilmişdir. Belə ki, o xar olmuş, qəmli bülbül qədim türk əsatirlərində döyüşdə ağır yaralanmış bir əsgərin son ümidi olaraq bilinirdi. Qədim türk əfsanəsində deyildiyi kimi, Oğuz xanın alpaqutlarından (şəhid olan döyüşçü) birinin son nəfəsdə sinəsində gəzdirdiyi bülbülün ayağına qanlı köynəyindən cırıb sevgilisi Aybükə xanıma göndərdiyi namə ilə simgələşən bir üzüntülü nakam sevgi hekayəsidir.^[13]

Qırğız yazıçısı Erlan Jurabekovun "Jarxı Bulbul" hekayəsində də qədim türk əsatirinə geniş yer verilir.^[13] Bir çoxlarına görə, Xarı bülbül əhliləşdirilmiş ev quşu olub. Bəzi araşdırmaçılar isə hesab edir ki, bu növ bülbüldən yalnız döyüşçülər, sərkərdələr istifadə ediblər.

Qarabağ xanının qızı, Şuşalı Ağabəyim ağa 1801-ci ildən 1832-ci ilədək — ömrünün sonuna kimi Qacar şahlarının Tehrandakı sarayında yaşayır.^[14] Vətən həsrəti çəkən Ağabəyim ağaya istinad verilən bir bayatı da vardır:

2020-ci il sentyabrın 27-dən noyabrın 10-a qədər davam edən İkinci Qarabağ müharibəsi (Azərbaycanda bu Vətən müharibəsi kimi də adlanır) dövründə həyatını itirən şəhidlərin xatirəsinin anılmasında Xarıbülbül nişanəsi sosial şəbəkələrdə geniş yayılmağa başladı. Xarıbülbülün əzəməti, məğrurluğu, haqsızlığa qarşı əyilməz duruşu onu əfsanədən qələbə simvoluna çevrilməyə başladı. Tədricən isə nişan azadlıq müharibəsinin simvoluna çevrildi. O, şəhidlərin xatirəsinin və Azərbaycan ordusunun zəfər simvolu kimi məşhurlaşmağa başlamış və Azərbaycanda hər kəs tərəfindən yüksək sevgi, ehtiram, müqəddəs bir simvola çevrildi.

1990-cı ildə Xarıbülbül festivalı beynəlxalq status aldı. Sonrakı dövrdə tədbirdə Yaponiya, ABŞ, Türkiyə, Almaniya, İsrail, Holandiya, İtaliya, İspaniya, Avstriya, Əfqanıstan, SSRİ ölkələrinin iştirakı ilə baş tutmuşdur. Festival beynəlxalq status daşıyıb və təkcə Azərbaycanda deyil, SSRİ-də mühüm mədəniyyət tədbirlərindən biri hesab olunub.^[1]

Qarabağ münaqişəsinin başlaması və Şuşa şəhərinin işğal olunması ilə festivalın keçirilməsi mümkün olmamışdır. Münaqişənin aktiv fazaya keçməsi ilə festival Ağdam şəhəriişğal olunana qədər orada keçirilmişdir.^[3] Ağdamda keçirilən festivalda olan çıxışlar arasında Azərbaycanın Xalq artisti Qədir Rüstəmovun ifa etdiyi, Azərbaycan musiqisinin "Qızıl Fond"una daxil olan "Sona bülbüllər" mahnısı xüsisi yer alıb.^[1]

Festival çərçivəsində bəzi konsertlər Qarabağın digər şəhərlərində, Bərdə və Ağcabədidə də keçirilmışdi. Ümumiyyətlə, festivala dünyanın hər yerindən təxminən 170 nəfər qatılmışdır.^[8]

Üçüncü festival 1991-ci ildə baş tutmuşdur. Bu tədbirə 25 ölkədən təxminən 300 nəfər qatılmışdır. Keçən illərdə iştirak edən ölkələrə Amerika və Avstraliyadan sənətçilər də qatılmışdır. Festivalın qərargahı iştirakçıların Qarabağa getdiyi Mingəçevir şəhərində idi. Tamaşaçı çoxluğu səbəbindən festival çərçivəsində konsertlər stadionlarda keçirilmişdir.^[8]

Bundan əlavə festival bir dəfə də Qax şəhərində baş tutmuşdur. Belə ki, 1990-cı ildən sonra Şuşada vəziyyət gərgin olduğu üçün festival bir dəfə Qaxda keçirilib. Həm təbiətinin oxşarlığı, həm də xarı bülbül çiçəyinin Qax ərazisindəki dağlarda da bitdiyi üçün həmin dövrdə festivalın Qaxda keçirilməsinə zəmin yaranıb. Qax şəhərindəki futbol meydançasında keçirilən festivalda Polad Bülbüloğlu, Zeynəb Xanlarova kimi məşhurlar çıxış ediblər. Tədbirin aparıcısı Telli Pənahqızı olub. Festivalın açılışında hər qonaq ölkə (ABŞ, İspaniya, Türkiyə, İsrail və s.) öz milli bayrağı ilə stadiondakı paradda iştirak etməliydi. Azərbaycan qrupu da Azərbaycan SSR-in bayrağı ilə keçəcəkmiş. O zaman üç gənc oğlan üçrəngli bayrağı alıb, icazəsiz olaraq paradın önünə keçib. Milislərin "çıxın oradan" əmrinə baxmayaraq, ən öndə kustar üsulla hazırladıqları bayrağımızı sona qədər aparıblar.^[15]

1990–1991-ci il final konsertləri Bakıdakı Respublika Sarayında baş tutmuşdur.^[8]

1992-ci ildə 4-cü festivalı mayın 15-də başlamalı və ən böyüyü olmalı idi. Burada dünyanın 30-dan çox ölkəsindən 500 nəfərin iştirakı planlaşdırılırdı. Lakin festival, Qarabağ müharibəsinin başlaması və Şuşa şəhərinin mayın 8-də erməni silahlı qüvvələri tərəfindən ələ keçirilməsinə görə ləğv edilmişdir.^[8]

2020-ci il noyabrın 8-də Azərbaycan Şuşa şəhərini erməni işğalçılarından azad etmişdir. 2021-ci ilin yanvarında Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Azərbaycanın mədəniyyət naziri Anar Kərimovla görüşdə Şuşada Xarıbülbül festivalının dirçəldilməsinin zəruriliyini xatırlatmış və bu folklor festivalının ənənəsinin yaxın vaxtlarda yenidən yaradılmasının zəruriliyini qeyd etmişdir.^[8].

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev 2021-ci il 7 may tarixli sərəncamı ilə Şuşa şəhərini ölkənin Mədəniyyət paytaxtı elan etmişdir.^[16] Bu sərəncamla Vaqif Poeziya günləri və "Xarıbülbül" festivalı da bərpa olunmuşdur.^[17] 2021-ci il mayın 12-i və 13-də Heydər Əliyev fondunun təşkilatçılığı ilə festival baş tutmuşdur.^[18].

Festivalda Azərbaycanda yaşayan müxtəlif xalqların musiqi kollektivlərinin çıxışı, xalq və klassik musiqidən ibarət proqram təqdim edilmişdir.

Tədbirə dəvətlilər arasında bir sıra ictimaiyyət və mədəniyyət xadimləri, Qarabağdan, o cümlədən Şuşadan olan tanınmış şəxslər olmuşdur.

Xarıbülbül festivalı Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Əliyevin çıxışı ilə başlamışdır. Daha sonra Azərbaycanda yaşayan xalqların folklor ansambllarının çıxışları baş tutmuşdur.^[19] Sənətçiləri səhnədə Azərbaycan Dövlət Akademik Filarmoniyasının Dövlət Rəqs Ansamblının musiqiçiləri müşayət etmişdir. Həmçinin müxtəlif illərdə Şuşada lentə alınan azərbaycanlı müğənnilər Bülbül, Seyid Şuşinski, Xan Şuşinski, Rəşid Behbudov, Şövkət Ələkbərovanın ifaları ilə videolar nümayiş olundu.^[20]

Festivalın ikinci günü qala-konsert baş tutdu. Azərbaycan bəstəkarlarının klassik musiqi əsərləri təqdim edildi. Konsert proqramı Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestri və Azərbaycan Dövlət Xor Kapellasının ifasında "Koroğlu" operasından üvertura ilə açıldı. Sonra Elçin Əzizov, Dinarə Əliyeva, Yusif Eyvazov, Azərin Tağıyeva, Samir Cəfərov, Sahib Paşazadə (tar), Ceyla Seyidova (skripka), Azər Zadə, Selcan Nəsibli və başqaları səhnədə çıxış etdilər.^[21]

Festival mayın 13-də qala-konsertlə başa çatdı.^[22]

12 may

13 may

  Əsas məqalə: Xarıbülbül Musiqi Festivalı (2022)

2022-ci il may ayının 12-də Şuşada Mədəniyyət Nazirliyi, Heydər Əliyev Fondu və Şuşa Şəhəri Dövlət Qoruğunun təşkilatçılığı ilə V Xarıbülbül Beynəlxalq Folklor Festivalına start verilib. Festivalın açılışında Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev və Birinci vitse-prezident Mehriban Əliyeva, mədəniyyət, ictimaiyyət xadimləri, xarici qonaqlar iştirak ediblər.^[6]

Festivalın açılış konserti Fikrət Əmirov adına Azərbaycan Dövlət Mahnı və Rəqs Ansamblının ifasında "Vətən süitası" ilə başlayıb. Sonra Əməkdar artistlər İlkin Əhmədov, Babək Niftəliyev və Səbinə Ərəblinin ifasında "Qarabağ şikəstəsi" səsləndirilib. Türkiyəni festivalda Türk Dünyası Musiqi və Xalq Rəqsləri Ansamblı təmsil edib. Ansamblın ifasında "Van yöresi" xalq rəqsi maraqla qarşılanıb.^[23]

Azərbaycanın Xalq artisti Polad Bülbüloğlu "Çal oyna" xalq mahnısını, "Cəngi" Estrada Folklor Rəqs Ansamblı "Tənzərə", Əməkdar artist Şirzad Fətəliyev və nəfəs alətləri qrupu isə "Turacı" xalq rəqslərini ifa ediblər. Malinin Şeyx Tidiane Sek etno-caz qrupu "Sanqa Bo" kompozisiyasını, "Pakistan rəngləri" qrupu "Bhanqra" rəqsini, Melitassi Gürcü Folklor Rəqs Ansamblı "Svanuri" rəqsimi təqdim ediblər. Azərbaycan Dövlət Rəqs Ansamblı avar xalq rəqsini, Tunisin "Yuma" dueti "Smek" kompozisiyasını, Özbəkistanın Baxor Dövlət Rəqs Ansamblı isə "Bayot" xalq rəqsini ifa ediblər.^[23]

Daha sonra Əməkdar mədəniyyət işçisi aşıq Samirə Əliyeva və aşıq Əli Tapdıqoğlu "Qarabağ qaytağısı" saz havasını, Xalq artisti Polad Bülbüloğlu və Bakı Xoreoqrafiya Akademiyasının "Xarıbülbül" rəqs ansamblı "Qarabağım" mahnısını səsləndiriblər.^[23]

Açılış konserti Əməkdar artist Aybəniz Haşımovanın və "Bülbüllər" qrupunun ifasında "Vətəndən pay olmayır" mahnısı ilə başa çatıb.^[23]

Festivalın ikinci günündə kiçik səhnə və Cıdır düzündə üç konsert təşkil olunub. Saat 11:00-da kiçik səhnədə Etibar Əsədlinin qrupu (Azərbaycan-Fransa), eləcə də Bolqarıstanın "Trigaida" qrupu çıxış edib. 14:30-da isə Cıdır düzündəki böyük səhnədə Əməkdar artist xanəndə Qoçaq Əsgərov və tarzən Arslan Növrəslinin etno-caz qrupu, eləcə də "Cəngi" estrada folklor ansamblı tamaşaçılar qarşısına çıxıb. Saat 16:00-da isə yenidən kiçik səhnə musiqisevərləri toplayıb. Burada "Colors of Pakistan" (Pakistan) və Özbəkistanın "Baxor" dövlət ansamblı çıxış edib.^[24]

Festivalın üçüncü – sonuncu günündə səhnədə pop-folk janrında bir neçə mahnı ifa edən tanınmış misirli müğənni, bəstəkar və multiinstrumentalçı Həmzə Namirə, Masallıdan olan "Halay" folklor qrupu, Balakəndən olan "Nənələr" folklor qrupu, Axısqa türklərindən (Saatlı) ibarət "Adıgün" qrupu, aşıq Elman Talıstanlı (İsmayıllı), "Cahan" folklor qrupu, "Çeşmə" folklor ansamblı, "Xudulki" rəqs qrupu çıxış ediblər.

Cıdır düzündəki festival Azərbaycan Dövlət Rəqs Ansamblı "Mənim Azərbaycanım", "Qavalla rəqs", "Şələqoy", "Toy", "Qazaxı", "Bahar", "Qaytağı", Türk Dünyası Musiqi və Xalq Rəqsləri Ansamblı "Van yörəsi" , "Zeybek solo", "Trabzon yörəsi", "Melitassi" ansamblı isə "Xorumi", "Kartuli", "Acharuli", "Jeirani", "Svanuri", "Karachogeli", "Kintauri", "Samaia" və "Kazbeguri" rəqslərini ifa etməsi ilə başa çatıb.^[25]

2023-cü ildəki festivalın təşkili Mədəniyyət Nazirliyi, Xarici İşlər Nazirliyi, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Şuşa rayonunda xüsusi nümayəndəliyi və Şuşa Şəhər Dövlət Qoruğu İdarəsinə tapşırılıb.^[26]

Şuşa şəhəri 2023-cü ildə həm də Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti Təşkilatı (TÜRKSOY) tərəfindən "Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı" elan edilib. Budəfəki "Xarıbülbül" Beynəlxalq Musiqi Festivalında da TÜRKSOY-a daxil olan ölkələr, regionun türkdilli ölkələri və xalqlarının yaradıcı kollektivləri iştirak etmişdir.

9–11 may tarixlərində davam etmiş festivalda Azərbaycanla yanaşı Qazaxıstan, Qırğızıstan, Macarıstan, Moldova Respublikasının Qaqauziya Muxtar Ərazi Qurumu (Qaqauz Yeri), Özbəkistan, eləcə də Özbəkistanın Qaraqalpaqıstan Muxtar Respublikası, Rusiya Federasiyasının Altay, Xakasiya, Saxa (Yakutiya), Tatarıstan, Tıva respublikaları, Şimali Kipr Türk Respublikası, Türkiyə, Türkmənistan təmsil olunmuşdur.^[27]

Mayın 11-də Şuşanın Cıdır düzündə VII “Xarıbülbül” Beynəlxalq Musiqi Festivalının açılış mərasimi keçirilib.^[28] Heydər Əliyev Fondu və Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə mayın 13-dək davam edən festival Laçında konsert proqramı ilə başa çatıb.^[29] “Aşıq mahnıları yeni səslənmədə” adlı konsert proqramı Həkəri çayı ətrafında açıq səma altında təşkil olunub.

• Festivalda çıxışlar, 12-13 may 2021-ci il
•  
  Elşən Mansurovun rəhbərliyi ilə kamança ansamblı "Uzundərə" rəqsini ifa edirlər
•  
  "Cahan" avar folklor qrupu damburda "Dun quri yo» mahnısını ifa edirlər
•  
  Tunar Rəhmanoğlu "Rinda Min" kürd mahnısını oxuyur
•  
  "Mel" ləzgi folklor kollektivi ləzgi xalq mahnısı "Pərizadə"ni ifa edir
•  
  "Şividkasa" xoru gürcü xalq mahnısını oxuyur
•  
  Alim Qasımov və Fərqanə Qasımovanın çıxışı
•  
  Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestri "Azərbaycan kapriççiosu"ndan fraqment ifa edir
•  
  Yusif Eyvazov və Azər Zadə "Ölkəm" romansını ifa edərkən
•  
  Qala-konsert, Yusif Eyvazov, Azər Zadə, Azərin, Elçin Əzizov, Selcan Nəsibli, Dinarə Əliyeva Müslim Maqomayevin "Azərbaycan" mahnısını ifa edir
•  
  Festivalının qala-konsertdən sonra bağlanış mərasimi, Prezident İlham Əliyev və vitse-prezident Mehriban Əliyeva səhnədə

• Üzeyir Hacıbəyli Beynəlxalq Musiqi Festivalı
• Respublika Muğam Müsabiqəsi
• Qəbələ Beynəlxalq Musiqi Festivalı
• Muğam Televiziya Müsabiqəsi
• Beynəlxalq Mstislav Rostropoviç Festivalı
• Beynəlxalq Muğam Festivalı
• Beynəlxalq Aşıq Festivalı

• Azerbaijan: Shusha welcomes the 5th International Folklore Festival
• "Xarıbülbül" Beynəlxalq Folklor Festivalı ilə bağlı bilinməyən fakt: Bir dəfə Qaxda keçirilib — FOTO
• Şuşa şəhəri Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı — VİDEO
• "Xarıbülbül" Musiqi Festivalı. Şuşa!
• "Xarıbülbül" Musiqi Festivalı. Şuşa! (2-ci gün) — CANLI
• Сливающийся с историей Международный фестиваль "Хары бюльбюль" в Шуше
• "Xarıbülbül" Musiqi Festivalı. Şuşa! 12.05.2022
• İlham Əliyev və Mehriban Əliyeva Şuşada Xarıbülbül festivalında — Canlı yayım (12.05.2022)