Erdesir Mirze Qovanli Qacar Behmen Mirze Oglu - Wikipedia

Şahzadə Ərdəşir Mirzə Qacar 2 sentyabr 1875-ci ildə Yelizavetpol quberniyasının Şuşa şəhərində dünyaya gəlmişdir.^[3] Onun atası bir zamanlar Cənubi Azərbaycanın general-qubernatoru olmuş, Abbas Mirzə oğlu Bəhmən Mirzə Qacar, anası isə Bərdə xanım olmuşdur. Dini etiqad baxımından müsəlman olmuşdur.^[3] İlk təhsilini xüsusi şəkildə evdə almışdır. Ərdəşir Mirzə Bəhmən Mirzənin 63 övladından ən kiçiyi idi. O, həmçinin 1872-ci ildə Şuşada dünyaya gələn Bəhmən Mirzənin ən böyük nəvəsi Feyzulla Mirzədən də yaş etibarilə kiçik idi.^[4] Şuşa qəza rəsinin 11 avqust 1908-ci il tarixli qərarı ilə Ərdəşir Mirzə 2-ci kateqoriyaya təyin edilməklə Şuşa qəza poliş şöbəsinin kargüzarlıq bölməsində həqiqi dövlət qulluqçusu kimi işə qəbul edilmişdir.^[5] 1909-cu ilin martına qədər, xidmətin rəsmi siyahısında onun heç bir nişanəsi yoxdur və "işinə uyğun olaraq alındı" deyə qeyd edilmişdir.^[5][1]

Yelizavetpol qubernatorunun 18 aprel 1912-ci il tarixli 76 saylı əmri ilə Şuşa qəza rəisinin müraciət və vəsatətinə əsasən Ərdəşir-Mirzə Şuşa qəza polis idarəsinə tərcüməçi təyin edilmişdir. 27 may 1914-cü ildə o, Kirə, Fingə və Sarıbaba yaylaqlarında yaşayan Şuşa köçərilərinin rəhbəri təyin edilmişdir. 21 may 1916-cı ildə isə, o, Qırx-Qız və Meydan yaylaqlarındakı köçərilərinin rəhbəri vəzifəsinə təyinat almışdır.^[6][1]

1918-ci ilin mayında Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin müstəqilliyi elan edildi. Bundan sonra Ərdəşir Mirzə Şuşa şəhərinin I hissəsinin polis pristavı, 1920-ci ildə isə şəhərin ikinci hissəsinin polis pristavı vəzifəsinə təyinat alır. Bu zaman Şuşa qəzası Qarabağ general-qubernatorluğunun bir hissəsi idi və bundan başqa bu qubernatorluğa Cavanşir, Cəbrayıl və Zəngəzur qəzaları da daxil idi.^[6][1]

Azərbaycan Respublikası Dövlət Tarix Arxivində Şuşa Rayon Polis Şöbəsinin kargüzarı şahzadə Ərdəşir Mirzənin 1909-cu il martın 26-da tərtib edilmiş xidməti qeydlərinin siyahısı qorunub saxlanılmışdır.^[3]

Şahzadə Bəhmən Mirzə 11 oktyabr 1810-cu ildə Tehranda anadan olmuş, 11 fevral 1884-cü ildə Şuşada vəfat etmişdir. O, vəliəhd şahzadə Abbas Mirzənin dördüncü oğlu idi. Anası isə Ayşə (Cahan) Xanım Dəvəli olmuşdur. O, həmçinin şah Məhəmməd Qacarın kiçik qardaşıdır. 1831-1834-cü ildə Ərdəbilin, 1834-cü ildə Tehranın canışını və sipəhsəları olmuş, 1836-1841-ci illərdə Borucerdin, Luristanın və Həmədanın qubernatoru (bəylərbəyi) olmuşdur. 1842-1847-ci illərdə Azərbaycanın valisi və Təbrizin hakimi olmuşdur. Anası isə Kuçek Bərdə Xanımdan idi və doğma bacı-qardaşları bunlar idi:

• Əliqulu Mirzə (d. 1854 - ö. 1920) - Rusiya ordusunda podpolkovnik.
• Heydərqulu Mirzə (d. 1855 - ö. 1918)
• Xancahan Mirzə (d. 1855) - Rusiya ordusunda polkovnik.
• İmamverdi Mirzə - İrana geri dönmüşdür.
• Xan Aləm Mirzə (d. 1865)
• Keyqubad Mirzə (1867-1923) - Bəhmənov ailəsinin əsasını qoyan şəxs.
• Qulamşah Mirzə (d. 1867 - d. 1918)
• Ərdəşir Mirzə (d. 1875)

Ümumiyyətlə, onun ailəsindən Rusiya İmperator Ordusunda, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Milli Ordusunda, İran ordusunda xidmət edən xeyli sayda hərbçi çıxmış və xeyli sayda şəxs general rüstəbisə qədər yüksəlməyi bacarmışdır. Ərdəşir Mirzə Qacarın bir neçə general qardaşı Gəncə üsyanı zamanı öldürülmüşdür.

• Bəhməni ailəsi

• Э. Э. Исмаилов. Персидские принцы из дома Каджаров в Российской империи. Moskva: Старая Басманная. А. А. Молчанов. 2009a. 593.
• İ. Əliyarlı və T. Behbudov. İstiqlal fədailəri - Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin daxili işlər nazirləri və silahdaşları (1918-1920-ci illər). Bakı: Mütərcim. Ş. Qasımov. 2013. 212.
• Э. Э. Исмаилов. Персидские принцы – кавалеры Георгиевских наград// «Под сенью Святого Георгия». Материалы V Международных Дворянских чтений. Krasnodar: Кубанькино. Е. М. Сухачева. 2009b. 184. ISBN 5-94932-002-8.