Dolomit - Wikipedia

Dəmir-, manqan- və qurğuşunlu dolomitlər.

Rəng – rəngsiz, ağ, boz, sarı, qonuru, yaşılımtıl, qırmızımtıl, qəhvəyi, nisbətən az hallarda – cəhrayı, yaşıl; Mineralın cizgisinin rəngi – ağ; Parıltı – şüşə, xırdadənəli və gizlikristallik aqreqatlarda–tutqun, kristallarda–sədəfi; Şəffaflıq – şəffaf, yarımşəffaf, qeyri-şəffaf; Sıxlıq – 2,85-3,00; Sərtlik – 3,5-4,0; Kövrəkdir; Ayrılma – romboedr {1011} üzrə mükəmməl; Sınıqlar – pilləli, farforabənzər əmələgəlmələrdə – qabıqvari, pizolitlərdə – qınabənzər; Lüminessensiya – katod şüalarında narıncı-qırmızı; Morfologiya – kristallar: adətən yəhərvarı əyilmiş üzlərlə səciyyələnən rombik; İkiləşmə: {0001}, {1010}, {1120} və {0221} üzrə tez-tez rast gəlir; qarşılıqlı nüfuzetmə və polisintetik; Mineral aqreqatları: kobud- və incədənəli, sıx, farforabənzər kütlələr, pizolitlər.

Əsas etibarilə dəniz hövzələrində xemogen-çökmə yolla əmələ gəlir. Böyük qalınlıqlı dolomit qatları çox vaxt əvvəl çökmüş əhəngdaşlarının maqnezial duzlarla əvəzlənməsi nəticəsində formalaşır. Mineralın iri yığınları həmçinin bir çox karbonatitlərlə bağlıdır. Dolomitin başqa karbonatlar, sulfidlər, kvars, barit, flüorit və s. ilə assosiasiya təşkil edən hidrotermal əmələgəlmələrinə nisbətən az rast gəlinir. Hidrotermal-dəyişilmiş hiperbazitlərdə qeyd edilir. Birlikdə rast gəldiyi minerallar: kalsit, maqnezit, gips, anhidrit, kvars, qalenit, sfalerit və b. Mineralın tapıldığı yerlər: Moskva və Perm vilayətləri, Kunqur hövzəsi, Tuva (Rusiya); Balxaş gölü (Qazaxıstan); Stromberq, Xunsryuk (Almaniya); Celfa (Əlcəzair); Nyu-York və Yuta şt. (ABŞ); İsveçrə və b. Azərbaycanda bir sıra dolomit və dolomitləşmiş əhəngdaşı yataqları məlumdur: Nehrəm (Naxçıvan MR, Babək r-nu), Binəqədi (Abşeron y-ad.), Təgircal (Qusar r-nu); Boyanata və Qələndərtəpə yataqlar qrupu, Keçiqaya (Qobustan r-nu). Kiçik Qafqazın dəyişilmiş ultraəsasi süxurlarında, Mehmana qrupunun qurğuşun-sink yataqlarının filizlərində və b. rast gəlir.

Tikinti işlərində, metallurgiya, kimya, keramika, şüşə sənayesində, kənd təsərrüfatında istifadə edilən çoxsahəli təyinatlı xammaldır. Şəffaf gözəl rəngli növ müxtəliflikləri bəzən zərgərlikdə tətbiq olunur.

Qırıntı dolomitlər, karbonat və ya gilli karbonat sementlə sementləşmiş dolomit qırıntılarından təşkil olun­muş süxur. Dolomitli konqlomeratlar, konqlomerat-brekçiyalar, brekçiya-qra­ve­litlər və qumdaşları məlum­dur. Mənşəyinə görə konsedimentasion və ya törəmə ola bilərlər.

• Azərbaycan mineralları. Bakı: Nafta-Press, 2004.

• THE MINERAL DOLOMITE