Kino Tarixi - Wikipedia

Kinonun mənşəyi tarixdən əvvəlki dövrlərə, şəkillərdə hərəkəti təsvir etmək cəhdlərinə gedib çıxır. Hərəkət illüziyasını yaratmaq üçün bir sıra hərəkətsiz təsvirləri sintez edən ilk qurğular XIX-cu əsrin birinci yarısında meydana çıxdı. Bunlara fenakistiskop (1832), zootrop (1834), praksinoskop (1877) və 1830-1870-ci illərdə icad edilmiş digər “sehrli fənərlər” kimi alətlər daxildir. Bu mexaniki qurğular ən sadə animasiya səhnələrini nümayiş etdirərək cizgi filmlərinin inkişafının başlanğıcını qoydu. Şəkilləri şaquli ekrana proyeksiya etmək üçün bu fənər XVII-ci əsrdə geniş şəkildə tanındı. Sadə və içərisində böyüdücü boru və lampa olan bir qutu idi. Bu lampanın arxasında boru ilə qutu arasında mürəkkəblə çəkilmiş çərçivənin qoyulduğu bir boşluq var idi. Eyni zamanda, görüntü statik idi.^[1]

Kinematoqrafiyaya doğru növbəti addım 1830-cu ildə Maykl Faradey və onun dostu Maks Rocer tərəfindən atıldı. Bütün Avropa rəsmi canlandırmaq üçün bir cihaz icad etməyə çalışırdı. Faradeyin aləti fenakistiskop adlanırdı. Cihazla bir sıra ardıcıl şəkillər təqdim etmək olurdu. Əvvəl alim Cozef Plato hərəkətin fazalara parçalanması üzərində işləyirdi (məsələn, insan hərəkəti). Faradey bu əsərləri əlinə alanda fenakistoskopu tamamlamağa çox az qalmışdı. Nəticədə, bir neçə saniyə davam edən hərəkətli rəsm (lakin faktiki təsvir deyil) yaratmaq mümkün oldu.

Üçüncü addım 1877-ci ildə xronofotoqrafiyanın ixtirası ilə baş verdi. Bu, kifayət qədər yüksək fotohəssaslıq lakin çəkilişdən dərhal əvvəl fotoqrafiya materialının hazırlanmasını tələb edən Lui Dager və Jozef Nisefor Nyepsın işi sayəsində mümkün oldu. Yüksək fotohəssaslıq, ekspozisiya müddətini azaltmağa imkan verdi, bunsuz sürətlə hərəkət etdirmək mümkün olmazdı. Bu, onlara hərəkət prosesini vizual şəkildə canlandırmaq və kinematoqrafiya texnologiyasının ilk nümunələrini yaratmağa yaxınlaşmaq imkanı verdi. 1878-ci ildə Kaliforniya qubernatoru Leland Stanford və fotoqraf Edvard Meybric çapan atı çəkmək üçün təcrübə apardılar. Onlar xüsusi işıq keçirməyən kabinələrdə yerləşən at yarışı yolu boyunca 12 kamera quraşdırıblar. Kabinələrdəki köməkçilər siqnal fiti ilə eyni vaxtda çəkiliş üçün foto lövhələr hazırlamağa başladılar.^[2] 1901-ci ildə Meybric "Hərəkətdə olan insan fiquru" adlı kitab nəşr etdi.

XIX-cu əsrin sonlarında Vordsvort Donisthorp, Louis Le Princ, Uilliam Fries-Greene və Skladanovski qardaşları kimi bir neçə ixtiraçı hərəkətli təsvirləri çəkə və nümayiş etdirə bilən cihazların inkişafına qabaqcıl töhfələr verdi və kinonun yaranması üçün zəmin yaratdılar. Bu gün Roundhay bağı səhnəsi (1888) kimi tanınan ən qədim film, Louis Le Prince tərəfindən çəkilmiş və qısa müddət ərzində onun ailə üzvlərini hərəkətdə təsvir etmişdir.^[3]

Skladanovski qardaşları 1 noyabr 1895-ci ildə Berlində tamaşaçılara ödənişli ilk hərəkətli şəkil şousunu göstərmək üçün özləri hazırladıqları Bioscopdan istifadə etdilər. Lakin onların sürət əldə etmək üçün keyfiyyəti və ya maliyyə resursları yox idi. Bu filmlərin əksəriyyəti heç vaxt eksperimental mərhələdən keçmədi və onların səyləri kino uğur qazanana qədər ictimaiyyətin diqqətini çox çəkmədi.

Sonrakı illərdə aktuallıqların və kinoxronikanın nümayişi sərfəli oldu. 1897-ci ildə Korbett və Fitzsimonsun döyüşü haqqında film işıq üzü gördü. Film Nevada ştatının Karson Siti şəhərində keçirilən ağır çəkili dünya çempionatının boks matçı faqqında idi. Film daha çox gəlir gətirdi və o dövrdə istehsal olunan ən uzun kino idi.^[4]

1910-cu ildə ilk dəfə təbiət haqqında sənədli film çəkildi.^[5][6]

Lümer komandası kino kameraları satmaqla deyil, kinoteatrlar şəbəkəsi yaratmaqla biznes qurmağa qərar verdi. Lümyerlər və onların tərəfdaşları film nümayişləri təşkil etdi (ümumilikdə, Lümyerlər üç il ərzində bir neçə yüz bir dəqiqəlik film çəkdi).

Səsli və rəngli kinonun tarixi XX-ci əsrin əvvəllərindən başlayır. Kinoda rənglə bağlı ilk təcrübələr Georges Méliès tərəfindən əl ilə rəngləmə çərçivələri ilə həyata keçirildi. Lakin 1910-cı illərdə əl ilə rəngləmə mexanikləşdirilmiş tonlama və rəngləmə prosesləri ilə əvəz edilmişdir.^[7]

Eyni zamanda kinoteatrlarda musiqinin canlı ifa olunduğu səssiz kino dövründə kinoda səs yaranıb. Sinxronlaşdırılmış səs ilk dəfə 1920-ci illərdə ayrıca səs disklərindən istifadə edən Vaytafon sistemi ilə təqdim edilmişdir.^[8]

Avropada Birinci Dünya Müharibəsindən əvvəl "Pate qardaşları" adlı Paris kinostudiyası üstünlük təşkil edirdi. ABŞ-da kino sənayesinin mərkəzi əvvəlcə Nyu-Yorkda idi. Bununla belə, 1910-cu illərdə getdikcə daha çox studiya Hollivuda, Los-Anceles ətrafına köçdü. Burada kino çəkilişləri üçün yaxşı şərait var idi (çoxlu günəş işığı).

1920-ci illərin əvvəllərində 8 böyük kinostudiya artıq Hollivudda yerləşirdi və film istehsalına nəzarət edirdi : 20th Century Studios, Metro-Goldwyn-Mayer, Paramount Pictures, RCA və Warner Bros öz kinoteatr şəbəkələri var idi. Universal Pictures, Columbia Pictures və United Artists-in öz şəbəkələri yox idi.

Əsas məqalə: Rəngli film Səsli və rəngli kinonun tarixi XX-ci əsrin əvvəllərindən başlayır. Kinoda rənglə bağlı ilk təcrübələr Jorj Melyes tərəfindən əl ilə rəngləmə üsulu ilə həyata keçirilirdi. Lakin 1910-cu illərdə uzun plyonkaların əmələ gəlməsi və kütləvi istehsalın başlaması ilə əl ilə rəngləmə mexanikləşdirilmiş tonlama və rəngləmə prosesləri ilə əvəz olundu.^[9]

Eyni zamanda, kinoteatrlarda musiqinin canlı ifa edildiyi səssiz kino dövründə kinoda səs yarandı. Sinxronlaşdırılmış səs ilk dəfə 1920-ci illərdə ayrıca səs disklərindən istifadə edən Vitaphone sistemi ilə təqdim edilmişdir.^[10]

1930-cu illərin əvvəllərində bədii filmlərin əksəriyyəti artıq səsli, 1930-cu illərin ortalarında isə bəziləri rəngli idi.^[11]

• Cinema: From 1890 To Now
• What is a Camera Obscura?
• An Introduction to Early cinema
• Origins of Cinema Documentary
• History of Film Formats
• Film Sound History at FilmSound.org
• List of Early Sound Films 1894–1929 at Silent Era website
• Early History of Wide Films – American Cinematographer, January 1930
• Hollywood Movies History
• Technicolor History
• A Brief, Early History of Computer Graphics in Film
• The History of the Discovery of Cinematography