Kolumbiya Peru Muharibesi 1828 1829 - Wikipedia

1563-cü ildə Peru vice krallığı nəzdində Kito kral andiensiası yaradılır.1717-ci ildə Yeni Qranada krallığa verilir.Bu dövrdə dəqiq xəritələr olmaması və az məskunlasmış ərazilərə marağın olmaması səbəbindən bölgələr arasında sərhədlər təxmini olaraq müəyyənləşirdi.Kral fərmanı ilə 1802-ci ildən Maynas ərazisi Peru vice krallığının hərbi nəzarətinə verilir amma bu fərmanda ərazinin inzibati cəhətdən krallığa aid olub-olmaması bildirilmirdi.1803-cü ildə buna bənzər Quayagil ərazisini Limaya verilməsi də dəqiq müəyyən edilmirdi.

Cənubi Amerika regionun İspan ağalığına qarşı müharibə aparan Simon Bolivar <<Uti prossidetis jurris>> şərtini irəli sürürdü.Bu İspan hakimiyyəti dövründə mövcud olan inzibati ərazi vahidləri çərçivəsində müstəqil dövlətlərin ərazi sərhədlərinin təsdiqi prinsipini özündə ehtiva edirdi.Bu da mövcud və dəqiq olmayan sərhədlərlə əlaqədar münaqişələrə səbəb olurdu.Peru bunu əsas gətirərək öz ərazisini Şimal və Şərq istiqamətdə düzəltmək istəyirdi.

Carkasa kral audensiyası əvvəl Peru vice krallığına aid idi.1776-ci ildə bu ərazi Pio-de-la Plata vice krallığına verilir.Tarixi cəhətdən bu ərazi <<Yuxarı Peru>> adlanır və buradan Limaya məsafə daha yaxın idi nəyinki Buenos-Ayresə.1826-cı ildə ərazidə Boliviya dövləti yaranır.Boliviyanın Peruya birləşməsi fikri daha da geniş yayılır.

1827-ci ildə Cukisokedə üsyan baş verir və perulular dərhal bundan istifadə edirlər.Ordu Avqustina Qamarri başda olmaqla Boliviyaya hücum edir.18 may 1828 ordu La Pasa daxil olur və prezidenti Sukre istefa verməli olur.

Boliviyadakı hadisələrdə xəbər tutan Simon Bolivar 3 iyun 1828-ci ildə Peruya müharibə elan edərək Sukreni Kolumbiya ordusuna komandan təyin edir.Buna cavab olaraq Peru prezidenti Xose-de-la Mar Böyük Kolumbiyaya müharibə elan edərək ordunun və donanmanı hazır vəziyyətə gətirilməsi haqqında əmr verir.Avqust ayında Peru donanması dənizə cıxaraq Kolumbiyanın Quayagil limanını mühasirəyə alır.19 yanvar 1829-cu ildə səhəri ələ keçirirlər.Peru ordusu 3fevral 1829-cu ildə Loha şəhərini də tutmağa müvəffəq olur.Bununla belə Kolumbiya ordusu başda Sukre və Flores peruluları Kuenki rayonunda məğlub edir.Peru ordusunun Quayagilə dənizdən edilən hücüm qurudan dəstək yeriləməsi şəhərin Perulular tərəfindən tutulması əhəmiyyətsiz idi.Bununla belə Maynas və Xaen ərazilərinə irrələyə bilinmədi.Bundan sonra aktiv hərbi əməliyyatlar demək olarki olmur.

Bu ərəfədə Peruda hərbi cevriliş olur və hakimiyyətə Qamarra gəlir.Sülh danışıqları başlayır.Miron konvesiyasına görə dövlət sərhədlərinin bərpası haqqında qərar verilir.Bu vice krallıqların sərhədləri cərcivəsidə həll edilir ki,sərhədlərin dəqiqləşdirilməməsi hələ də qalırdı.

10 iyul 1829-cu ildə Piur sülh anlaşması imzalanır.Bu anlaşmaya əsasən Quayagil ərazisi Kolumbiya torpağı olaraq təsdiqlənir.<<Uti prossidetis juris>> prinsipi əsas götürülsədə yerli şəraitə uyğun hərəkət etmək də bu anlaşmada öz əksini tapmışdı.Belə ki,hər iki dövlət sərhədlərin dəqiləşdirilməsi ücün ümumi komisiya yaradılmasına qərar verirlər.

1831-ci ildə Böyük Kolumbiya dövləti ləğv edilir və yerində Venesuela,Ekvador və Yeni Qranada Respublikası yaradılır.Peru bunda istifadə edərək varlığına son qoyulmuş dövlətlə imzalanmış bütün müqavilələrin ləğv edildiyini bildirir(Venesuela,Ekvador və Yeni Qranadanın bu dövlətin varisi olmasını qəbul etmir).Peru ərazi iddialarına başlayır.

• Kolumbiya-Peru müharibəsi (1932-1933)