Salam Salamzade - Wikipedia

Salam Salamzadə 7 mart 1908-ci ildə Bakıda, Əbdülqasım bəylə Xədicə xanımın ailəsində anadan olmuşdur. Onun iki bacısı (Hüsniyə və Hökümə), və bir qardaşı (Cabbar) var idi. O 10 yaşında olarkən anası Xədicə xanım vəfat edir.^[1] Sonralar bacısı Hökümə Salamzadənın oğluna atası Əbdülqasimin adın verir. Anası Xədicənin adın isə bacısı Hüsniyə öz qızına verir. Uşaqlığının kifayət qədər çətin olmasına baxmayaraq, Salam Salamzadə hələ orta məktəbdə oxuyarkən rəsm çəkməyə böyük maraq göstərirdi. Nəticədə 1925-1929-cu illərdə o, ilk peşə təhsilini Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Texnikomunda almağa nail olur. Buradakı müəllimlərinin təlim-tərbiyə metodları gələcəkdə onun fərdi üslubuna dərindən təsir edir. Salam Salamzadə daha sonra 1931-1932-ci illərdə aktyor və kinorejissor Rza Təhmasib, rəssam Rüstəm Mustafayev və gələcək həyat yoldaşı Qəmər Nəcəfzadə ilə birlikdə Moskva Dövlət Pedaqoji Universitetində pedaqoji təhsil almışdır. Hələ tələbə ikən "Şərq qadını", "İnqilab və mədəniyyət" jurnallarında bədii tərtibatçı işləyir  və illüstrasiyalar çəkir.^[2]

Universiteti bitirdikdən sonra o, xalq şairi Əliqulu Qəmküsarın qızı, Azərbaycanın ilk qadın kinorejissoru Qəmər Nəcəfzadə ilə ailə həyatı qurmuş, cütlüyün 2 qız övladı dünyaya gəlmişdir.

Salamzadə 1997-ci il mayın 12-də Bakıda vəfat etmiş və Fəxri Xiyabanda dəfn edilmişdir.^[1]

1929-cu ildə Salam Salamzadə Azərbaycan rayonlarına səfərlər etmiş və bir müddət Gəncə və Lənkəranda qalaraq burada yaradıcılıqla məşğul olmuşdur. Həmin dövrdə “Sap sexi” (1930), “MTS-in açılışı” (1932) “Gəncə toxuculuq fabrikində”, “Komsomolçular iş vaxtı” (1930), “Konserv fabrikində” kimi yaradıclılğının ilkin dövrünə xas tematik tablolar yaratmışdır.^[3]

İkinci Dünya müharibəsi illərində rəssam daha çox müharibə qəhrəmanlarının portretlərini çəkmişdir. Bundan əlavə, 1940-cı ildə Salam Salamzadə rəssam Sadiq Şərifzadə ilə birgə Nizami Gəncəvi adına Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyinin layihəsi üçün “Azərbaycan ədəbiyyatşünaslarının panteonu” adlı monumental panno hazılayır. Müharibədən sonra yenidən yaradıcılıq məharətini genişləndirmək məqsədilə ölkənin cənub rayonlarına xüsusən Astara və Lənkərana ezamiyyətlərə yollanır.^[2]

S.Salamzadənin incəsənət xadimlərinin portretləri, əmək adamlarının iş prosesində təsvir olunmuş surətləri olduqca inandırıcı, obrazların xarakterik və psixoloji xüsusiyyətlərini təcəssüm etdirən, daxili aləmlərini açan, həmçinin sənaye mənzərələri və təbiət lövhələrində lirik bədii təfərrüatları özündə əks etdirən bədii elementlərlə zəngindir.^[4] Rəssamın müharibədən sonrakı dövrdə yaratdığı portret qalereyası rəngarəngliyi ilə seçilirdi. Həmin rəsmlər arasında rəssamın həyat yoldaşı və ilk azərbaycanlı kinorejissor Qəmər Salamzadənin portreti də var idi.

Rəssamın portret əsərlərinə "Maniyə Kərimovanın portreti" (1938), "Üzeyir Hacıbəyovun portreti" (1941), "Xalq artisti Sidqi Ruhullanın portreti" (1944), "Röyal arxasında" (1955), "Azərbaycanın ilk qadın kinorejissoru Qəmər Almaszadənin portreti" (1957), "Gilənarla qızın portreti" (1957), "Nəriman Nərimanovun portreti" (1958), "Qız bababöykü çiçəyi  ilə" (1962), "Gənc kolxozçu qızın portreti" (1964), "Kəndli qız" (1972) və başqalarını göstərmək olar.^[3]

S.Salamzadə süjetli tablo və mənzərə janrında yaratmış olduğu əsərlərində bəzən sintez üsulu ilə iki janrın xüsusiyyətlərini bir tabloda birləşdirərək əks etdirmişdi. Süjetli tablo və məzərə əsərlərindən "Rüstəmin Əfrasiyabla döyüşü" (1934), "Günəş altında" (1958), "Sovxoz çölləri" (1959), "Suya gedən qadınlar" (1968), "Çay plantasiyası" (1970), "Rəfiqələr" (1970), "Qürub çağı" (1973), "Toya gedənlər" (1974), "Astara subtropik sovxozu" (1976), "Rezervuarlar" (1976), "Lənkəran çaybecərənləri" (1977) və digərlərini qeyd etmək olar.^[5]

1960-cı illərdən başlayaraq bir çox xarici ölkələrə səfərlər edən Salamzadə öz təəssüratları əsasında mənzərə və portret janrında əsərlər çəkib. Rəssamın xarici ölkələrə yaradıcılıq ezamiyyət və səfər nəticəsində yaratmış olduğu tablolar onun yaradıcılığının ayrıca bir istiqamətini təşkil edir. Onun xaricə ilk səfərlərindən biri 1958-ci ildə Çexoslovakiyaya olub.^[1] Salamzadə ölkəni gəzmiş, onun tarixi, zəngin mədəni irsi və müasir həyatı ilə yaxından tanış olmuş, təəssüratları əsasında silsilə əsərlər yaratmışdır. Amma onun bədii fəaliyyətinin ayrıca xətti ərəb ölkələrinə səfərlərindən sonra formalaşıb. Rəssam ərəb ölkəllərində uzunmüddətli yaradıcılıq ezamiyyətində olmuşdu. O, yarım ilə yaxın ərəb ölkələrində yaşamış, Misir, İraq, Suriya, Livan və başqa ərəb ölkələrində gördüyü, müşahidə etdiyi hal və hadisələri rəssam təxəyyülündən keçirərək, diqqəti cəlb edən rəngkarlıq əsərləri yaratmışdı. Rəssamın yaradıcılığının 10 ilə yaxın dövrü ərzində ərsəyə gətirdiyi müxtəlif janrlı əsərlər "Ərəb ölkələri silsiləsi"ni (1961-1970) təşkil edir. O dövrün əsərlərinə “Asvan yüksək bəndi”, “Qahirə silsiləsi” və başqaları da daxildir.

Sənətşünas, AMEA-nın müxbir üzvü Kərim Kərimov bu haqda bildirib:^[2]

"Ərəb ölkələrində çox rəssam olmuş, lakin heç kəsə S.Salamzadə qədər ərəblərin həyatı ilə yaxından tanış olmaq, geniş müşahidələr aparmaq, hadisələrin mahiyyətini duymaq və gələcək əsərləri üçün bu qədər material toplamaq nəsib olmamışdı".

1970-1980-ci illər onun intensiv bədii fəaliyyəti və yetkin sənət dövrü olması ilə səciyyələnir.

Salamzadə 1930-cu ildən sərgilərdə iştirak edib. Onun əsərləri dünyanın bir sıra ölkələrində keçirilən sərgilərdə nümayiş etdirilib. Bundan başqa, onun mühüm sərgiləri arasında 1949 və 1951-ci illərdə Moskvada keçirilən "Ümumiittifaq İncəsənət Sərgisi"lərini göstərmək olar.^[6]

S.Salamzadənin Bakı (1959), (1962), (1974), Moskva (1969), (1974) və Kiyev (1974) şəhərlərində əsərlərindən ibarət fərdi sərgiləri təşkil olunub.

1987-ci ildə Salamzadə “Liviyada” adlı əsərlərindən ibarət fərdi sərgi keçirib.

Onun əsərləri R.Mustafayev adına Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyində, Azərbaycan Dövlət Rəsm Qalereyasında və s. muzeylərdə saxlanılır.^[3]

Salamzadənin əsərləri Polşa, Almaniya, Rumıniya, Macarıstan, Fransa, İspaniya, Avstriya, İtaliya, Livan, Suriya, Misir, Tunis, Venesuela, Türkiyə, İran və İraq kimi ölkələrin sərgilərində nümayiş etdirilir.^[7]

• "Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi" fəxri adı — 3 iyul 1940^[6]
• "Azərbaycan SSR xalq rəssamı" fəxri adı — 1 dekabr 1982^[3]
• "Şərəf nişanı" ordeni — 9 iyun 1959^[6]
• "Xalqlar Dostluğu" ordeni — 5 mart 1988^[3]

1. ↑ ^{1 2 3} "Salam Abdulgasim oglu Salamzade". prabook.com (ingilis). 2022-04-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-28.
2. ↑ ^{1 2 3} "XALQ RƏSSAMI SALAM SALAMZADƏNİN YARADICILIQ YOLUNA DAİR QEYDLƏR". 525.az. 2022-04-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-28.
3. ↑ ^{1 2 3 4 5} ADRQ, 2017. səh. 7
4. ↑ Azərbaycan qəzeti, 1997. səh. 4
5. ↑ ADRQ, 2017. səh. 8
6. ↑ ^{1 2 3} Kərimova, 1964. səh. 123
7. ↑ Azərbaycan qəzeti, 1997. səh. 5

• "Салам Əбдулгасым оглу Саламзадə". № 94 (1615). "Azərbaycan" qəzeti. 13 May 1997: 4.
• Azərbaycan Rəssamları haqqında qısa məlumat kitabçası. Baku: Azərbaycan Dövlət Rəsm Qalereyası. 2017. səh. 7.
• "ВЕДОМОСТИ – ВЕРХОВНОГО СОВЕТА Союза Советских Социалистических Республик" (PDF). 9 March 1988. 25 February 2020 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 22 September 2020.
• Кәримова, Р. Азәрбајҹан совет портрет бојакарлығы. Baku: Азәрбајҹан ССР Елмләр Академијасы Нәшријјаты. 1964. 123.