Fizika Uzre Nobel Mukafati Laureatlarinin Siyahisi - Wikipedia
Fizika Uzre Nobel Mukafati Laureatlarinin Siyahisi - Wikipedia - Haqqında Məlumat
Fizika üzrə Nobel mükafatı (isv. Nobelpriset i fysik) — İsveç Kral Elmlər Akademiyası tərəfindən fizikanın müxtəlif sahələri üzrə elm adamlarına təqdim olunan illik mükafat. Bu mükafat Alfred Nobelin 1895-ci ildəki vəsiyyəti əsasında təsis edilmiş beş Nobel mükafatından biridir, hansı ki, fizika sahəsi üzrə insanlığa əlamətdar töhfələr verənlərə təqdim olunur.[1] Nobelin vəsiyyətinə əsasən, mükafat Nobel Fondu tərəfindən idarə olunur və Royal İsveç Elmlər Akademiyası tərəfindən seçilmiş beş üzvdən ibarət komitə tərəfindən verilir.[2] Mükafat Stokholmda 10 dekabr — Alfred Nobelin ölüm ildönümü ilə bağlı illik mərasimdə təqdim olunur.[3] Laureatlar bir medal, bir diplom və illər ərzində dəyişən miqdarda pul mükafatı alırlar.[4]
Statistika
redaktə2023-cü ildən etibarən mükafat 224 şəxsə təqdim edilmişdir.[5] Fizika üzrə Nobel mükafatına ilk dəfə 1901-ci ildə alman fiziki Vilhelm Rentgenə layiq görülmüşdür. Ona verilən mükafat pulunun məbləği 150.782 İsveç kronu təşkil edirdi, 2007-ci ilin dekabr ayında bu məbləğ 7.731.004 İsveç kronuna bərabər idi. Con Bardin bu sahə üzrə mükafatı iki dəfə qazanan yeganə laureatdır (1956 və 1972-ci il). Mariya Küri həmçinin iki Nobel mükafatı qazanmışdır; 1903-cü ildə fizika sahəsi üzrə və 1911-ci ildə kimya sahəsi üzrə.
Uilyam Lorens Breqq 2014-cü ilin oktyabr ayına qədər ən gənc Nobel mükafatı laureatı idi. O mükafatı 1915-ci ildə 25 yaşında ikən qazandı və Fizika sahəsi üzrə Nobel mükafatının ən gənc laureatı olaraq qalmaqdadır.[6]
Beş qadın fizika sahəsi üzrə Nobel mükafatına layiq görülmüşdür: Mariya Küri (1903), Mariya Göppert-Mayer (1963),Donna Striklend (2018), Andrea Qez (2020) və Ann Liyulie (2023).[7]
1916, 1931, 1934, 1940 və 1942-ci illərdə Fizika üzrə Nobel mükafatı verilmədi. Həmçinin Fizika üzrə Nobel mükafatı 8 dəfə bir il müdətinə təxirə salınıb. Nobel komitəsinin qərarına əsasən 1917-ci ildə heç bir namizədin zəruri kriteriyaya sahib olmaması səbəbi ilə Fizika üzrə Nobel mükafatı verilmədi, ancaq həmin mükafat 1918-ci ildə Çarlz Qlover Barklaya verilmiş və mükafat 1917-ci ilin mükafatı olaraq sayılmışdır.[8] Həmçinin 1918-ci ilin mükafatı 1919-cu ildə Maks Planka,[9] 1921-ci ilin mükafatı 1922-ci ildə Albert Eynşteynə,[10] 1924-cü ilin mükafatı 1925-ci ildə Karl Siqbana,[11] 1925-ci ilin mükafatı 1926-cı ildə Ceyms Frank və Qustav Lüdviq Hertsə,[12] 1928-ci ilin mükafatı 1929-cu ildə Ouen Uillans Riçardsona,[13] 1932-ci ilin mükafatı 1933-cü ildə Verner Heyzenberqə[14] və 1943-cü ilin mükafatı isə Otton Şternə təqdim edilmişdir.[15]
Laureatlar
redaktə| İl | Şəkil | Laureat | Ölkə | Əsaslanma | Ref |
|---|---|---|---|---|---|
| 1901 | 
|
Vilhelm Rentgen | Almaniya İmperiyası | "Sonralar onun adını daşıyan Rentgen şualarının kəşf edilməsində göstərdiyi fövqaladə xidmətlərinin tanınması üçün" | [16] |
| 1902 | .jpg)
|
Hendrik Lorens | Hollandiya | "Maqnetizmin radiasiya fenomeni üzərindəki təsiri ilə əlaqəli həyata keçirdikləri tədqiqatları ilə fövqaladə xidmətlərinin tanınması üçün" | [17] |
|
Piter Zeyeman | Hollandiya | |||
| 1903 | 
|
Antuan Anri Bekkerel | Fransa | "Təbii radioaktivliyi kəşf etdiyinə görə" | [18] |
|
Pyer Küri | Fransa | "Professor Antuan Anri Bekkerel tərəfindən kəşf edilən radiasiya fenomeni üzərində birgə tədqiqatlarına görə" | [18] | |
|
Mariya Küri | Polşa | |||
| 1904 | 
|
Con Uilyam Strett | Böyük Britaniya | "Ən əhəmiyyətli qazların sıxlığının araşdırılması və bu tədqiqatalarla əlaqəli olaraq arqonu aşkar etməsinə görə" | [19] |
| 1905 | 
|
Filipp Lenard | Avstriya-Macarıstan Almaniya İmperiyası |
"Katod şüaları üzərində həyata keçirdiyi tədqiqatlarına görə" | [20] |
| 1906 | 
|
Cozef Con Tomson | Böyük Britaniya | "Gazlardakı elektrik keçiriciliyi üzərində nəzəri və eksperimental tədqiqatlarına görə" | [21] |
| 1907 | 
|
Albert Maykelson | ABŞ Polşa |
"Optik həssaslıq qurğularına və onların vasitəsilə həyata keçirilən spektroskopik və metrologik tədqiqatlarına görə" | [22] |
| 1908 | 
|
Qabriel Lipman | Fransa | "İnterferensiya fenomeni əsasında rənglərin fotoqrafiq olaraq yenidən hasil etmə metoduna görə" | [23] |
| 1909 | 
|
Qulyelmo Markoni | İtaliya Krallığı | "Radioteleqrafın inkişafında verdikləri töhfələrinə görə" | [24] |
|
Karl Braun | Almaniya İmperiyası | |||
| 1910 | 
|
Yan Van-der-Vaals | Niderland | "Qazların və mayelərin vəziyyət tənliyi üzrə tədqiqatlarına görə" | [25] |
| 1911 | 
|
Vilhelm Vin | Almaniya İmperiyası | "İstilik şualanmalarını tənzimləyən qanunlarla əlaqədar kəşflərinə görə" | [26] |
| 1912 | 
|
Nils Dalen | İsveç | "Qaz akkumulyatorlarının mayak və buylarla kombinasiyasında istifadə edilən avtomatik klapan ixtirasına görə" | [27] |
| 1913 | 
|
Heyke Kamerlinq Onnes | Niderland | "Maddənin aşağı tempereturdakı xüsusiyyətlərinə dair tədqiqatlarına görə. Bu tədqiqatlar əsasında maye heliumun istehsalı mümkün olmuşdur" | [28] |
| 1914 | 
|
Maks fon Laue | Almaniya İmperiyası | "Rentgen şüalarının kristallar tərəfindən diffraksiyasını kəşf etdiyinə görə hansı ki, Rentgen şüaları spektroskopiyasının inkişafında mühüm addım atmışdır" | [29] |
| 1915 | 
|
Uilyam Henri Breqq | Böyük Britaniya | "Rengen şüaları vasitəsilə kristalların quruluşunun analiz edilməsindəki tədqiqatlarına görə hansı ki, rentgen kristalloqrafiyasının inkişafında mühüm addım atmışlardır " | [30] |
|
Uilyam Lorens Breqq | Avstraliya Böyük Britaniya | |||
| 1916 | Mükafat verilməyib | ||||
| 1917 | 
|
Çarlz Qlover Barkla | Böyük Britaniya | "Elementlərdəki rentgen şüualanma xarakteristikasını kəşf etdiyinə görə" | [8] |
| 1918 | 
|
Maks Plank | Almaniya İmperiyası | "Enerji kvantının aşkar edilməsi ilə fizikanın inkişafına göstərdiyi xidmətlərə görə" | [9] |
| 1919 | 
|
Yohannes Ştark | Almaniya | "Kanal şüalarındakı dopler effektini və elektrik sahələrindəki spektral cizgiləri kəşf etdiyinə görə" | [31] |
| 1920 | 
|
Şarl Edur Giyom | İsveçrə | "Nikel-polad xəlitələrindəki anomaliyaları kəşf edərək fizikada həssas ölçmələrə verdiyi töhfələrə görə" | [32] |
| 1921 | 
|
Albert Eynşteyn | Almaniya İsveçrə |
"Nəzəri fizikaya verdiyi töhfələrə görə və xüsusi ilə fotoelektrik effekti kəşf etdiyinə görə " | [10] |
| 1922 | 
|
Nils Bor | Danimarka | "Atomların strukturu və yaydığı radiasiya ilə əlaqəli tədqiqatlarda göstərdiyi xidmətlərinə görə" | [33] |
| 1923 | 
|
Robert Milliken | ABŞ | "Elementar elektirik yükü və fotoelektrik effektə dair tədqiqatlarına görə" | [34] |
| 1924 | 
|
Karl Siqban | İsveç | "Rentgen spektroskopiyası sahəsindəki tədqiqat və kəşflərinə görə" | [11] |
| 1925 | 
|
Ceyms Frank | Almaniya | "Elektronun atom üzərində təsirini tənzimləyən qanunları aşkar etdiklərinə görə" | [12] |
|
Qustav Herts | Almaniya | |||
| 1926 | 
|
Jan Batist Perren | Fransa | "Maddənin dəvamsız strukturuna dair tədqiqatlarına və xüsusi olaraq da sedimentasiya balansını kəşf etdiyinə görə" | [35] |
| 1927 | 
|
Artur Kompton | ABŞ | "Adını daşıyan kompton effektini kəşf etdiyinə görə" | [36] |
|
Çarlz Tomson Riz Vilson | Böyük Britaniya | "Yoğunlaşmış buxarda yüklənmiş zərrəciklərin yollarının görülməsini mümkün edən metoduna görə" | [36] | |
| 1928 | 
|
Ouen Uillans Riçardson | Böyük Britaniya | "Termoelektron fenomeni üzərindəki tədqiqatlarına və xüsusi ilə də onun adını daşıyan Riçardson qanununu kəşf etdiyinə görə" | [13] |
| 1929 | 
|
Lui de Broyl | Fransa | "Elektronlarının dalğa xasiyyətini kəşf etdiyinə görə" | [37] |
| 1930 | 
|
Çandrasekhara Venkata Raman | Hindistan | "İşığın səpilməsi ilə əlaqəli tədqiqatlarına və adı verilən Raman saçılmasını kəşf etdiyinə görə" | [38] |
| 1931 | Mükafat verilməyib | ||||
| 1932 | 
|
Verner Heyzenberq | Almaniya | "Kvant mexanikasının əsəsını qoymasına və hidrogenin allotropik formalarını kəşf etdiyinə görə" | [14] |
| 1933 | .jpg)
|
Ervin Şredinger | Avstriya | "Atom nəzəriyyəsinin yeni produktiv formalarını kəşflərinə görə" | [39] |
|
Pol Dirak | Böyük Britaniya | |||
| 1934 | Mükafat verilməyib | ||||
| 1935 | 
|
Ceyms Çedvik | Böyük Britaniya | "Neytronu kəşf etdiyinə görə" | [40] |
| 1936 | 
|
Viktor Frans Hess | Avstriya | "Kosmik radiasiyanı kəşf etdiyinə görə" | [41] |
|
Karl Deyvid Anderson | ABŞ | "Pozitronu kəşf etdiyinə görə" | [41] | |
| 1937 | 
|
Klinton Devisson | ABŞ | "Eksperimental olaraq elektronların kristallar tərəfindən diffraksiyasını kəşf etiklərinə görə" | [42] |
|
Corc Pacet Tomson | ABŞ | |||
| 1938 | 
|
Enriko Fermi | İtaliya Krallığı | "Neytron radiaktik şüalanması səbəbi ilə yaranan yeni radioaktiv elementlər ilə əlaqəli tədqiqatlarına və ləng neytronların təsiri altında nüvə reaksiyalarını müəyyən etməsinə görə" | [43] |
| 1939 | 
|
Ernest Lourens | ABŞ | "Siklotronun ixtirası və təkmilləşdirilməsinə və xüsusi ilə də yeni radioaktiv elementlərin alınması kimi onunla əldə olunan nəticələrə görə" | [44] |
| 1940 | Mükafat verilməyib | ||||
| 1941 | |||||
| 1942 | |||||
| 1943 | 
|
Otto Ştern | ABŞ Almaniya |
"Molekulyar şüa metodunun təkmilləşdirilməsində göstərdiyi xidmətlərinə və protonun maqnetik momentini kəşf etdiyinə görə" | [15] |
| 1944 | 
|
İsidor Ayzek Rabi | ABŞ Polşa |
"Atom nüvəsindəki maqnetik xüsusiyyətləri qeydə almaq üçün inkişaf etdirdiyi rezonans metoduna görə" | [45] |
| 1945 | 
|
Volfqanq Pauli | Avstriya | "İstisna prinsipini kəşf etdiyinə görə, həmçinin Pauli prinsipi olaraq da adlandırılır" | [46] |
| 1946 | 
|
Persi Bricmen | ABŞ | "Yüksək təyziq meydana gətirən cihazın ixtirasına və yüksək təyziq fizikasına verdiyi töhfələrinə görə" | [47] |
| 1947 | 
|
Eduard Eplton | Böyük Britaniya | "Üst atmosfer fizikasına dair tədqiqatlarına və xüsusi ilə də adını daşıyan Eplton qatını kəşf etdiyinə görə" | [48] |
| 1948 | 
|
Patrik Blekett | Böyük Britaniya | "Vilsonun bulut kamerası metodunu təkmilləşdirdiyinə, bununla birlikdə nüvə fizikası sahəsində və kosmik radiasiyaya dair kəşflərinə görə" | [49] |
| 1949 | 
|
Hideki Yukava | Yaponiya | "Nüvə qüvvələri ilə bağlı nəzəri tədqiqatlarının əsasında mezonların mövcudluğunu təxmin etdiyinə görə" | [50] |
| 1950 | 
|
Sesil Pauell | Böyük Britaniya | "Növə proseslərini öyrənmək üçün təkmilləşdirdiyi fotoqrafiq metoda və bu metod əsasında mezonlarla əlaqəli kəşflərinə görə" | [51] |
| 1951 | 
|
Con Kokroft | Böyük Britaniya | "Süni şəkildə sürətləndirilmiş atom hissəcikləri vasitəsilə atom nüvəsinin transmutasiya edilməsinə dair öncül tədqiqatlarına görə" | [52] |
|
Ernest Uolton | Böyük Britaniya (İrlandiya) | |||
| 1952 | 
|
Feliks Blox | İsveçrə ABŞ |
"Nüvə maqnit həssaslığı ölçmələri üçün təkmilləşdirdikləri yeni metdodlara və bu metodlarla əlaqəli kəşflərinə görə" | [53] |
|
Edvard Mills Parsell | ABŞ | |||
| 1953 | 
|
Frits Çernike | Niderland | "Faza-kontrast metoduna və xüsusi ilə faza-kontrast mikroskopunun ixtirasına görə" | [54] |
| 1954 | 
|
Maks Born | Almaniya | "Kvant mexanikasına dair fundamental tədqiqatlarına və xüsusi ilə dalğa funksiyasının statistik şərhinə görə" | [55] |
|
Valter Bote | Almaniya | "Təsadüf metoduna və bununla əlaqəli kəşflərinə görə" | [55] | |
| 1955 | 
|
Uillis Lamb | ABŞ | "Hidrogen spektrumundaki incə struktura dair kəşflərinə görə" | [56] |
|
Polikarp Kuş | ABŞ Almaniya |
"Elektronun maqnetik momentinə dair həssas təsbitlərinə görə" | [56] | |
| 1956 | 
|
Con Bardin | ABŞ | "Yarımkeçiricilər üzrə tədqiqatlarına və tranzistor effektini kəşf etdiklərinə görə" | [57] |
|
Volter Hauzer Bratteyn | ABŞ | |||
|
Uilyam Bredford Şokli | ABŞ | |||
| 1957 | 
|
Li Tzundao | Çin Respublikası | "Bərabərlik qanunlarına dair tədqiqatlarına görə. Bu tədqiqatlar əsasında elementar hissəciklərlə əlaqəli mühüm kəşflər edilmişdir " | [58] |
|
Yanq Çjennin | Çin Respublikası | |||
| 1958 | 
|
Pavel Çerenkov | SSRİ | "Çerenkov effektini kəşf və şərh etdiklərinə görə" | [59] |
|
İlya Frank | SSRİ | |||
|
İqor Tamm | SSRİ | |||
| 1959 | 
|
Emilio Gino Segre | İtaliya ABŞ |
"Antiprotonu kəşf etdiklərinə görə" | [60] |
|
Ouen Çemberlen | ABŞ | |||
| 1960 | 
|
Donald Qlazer | ABŞ | "Qabarcıq kamerasının ixtirasına görə" | [61] |
| 1961 | 
|
Robert Hofştadter | ABŞ | "Atom nüvələrindəki elektron səpilməsinə dair qabaqcıl tədqiqatlarına və bununla da nükleonların strukturunu açıqlayan kəşflərinə görə" | [62] |
|
Rudolf Mössbauer | Almaniya | "Qamma radiasiyasının rezonans absorbasiyasına dair tədqiqatlarına və adını daşıyan Mössbauer effektini kəşf etdiyinə görə" | [62] | |
| 1962 | 
|
Lev Landau | SSRİ | "Yoğun maddə fizikasına və xüsusi ilə maye heliyuma dair qabaqcıl nəzəriyyələrinə görə" | [63] |
| 1963 | 
|
Yucin Viqner | Macarıstan ABŞ |
"Xüsusi ilə kəşf etdiyi fundamental simmetriya prinsiplərinə və bu prinsiplərin tətbiqi vasitəsilə atom nüvəsi və elementar hissəciklər nəzəriyyəsinə verdiyi töhfələrə görə" | [64] |
|
Mariya Göppert-Mayer | ABŞ | "Nüvə qabığının strukturu ilə əlaqəli kəşflərinə görə" | [64] | |
.jpg)
|
Hans Yensen | Almaniya | |||
| 1964 | 
|
Nikolay Basov | SSRİ | "Kvant elektronikasına dair fundamental tədqiqatlarına görə. Bu tədqiqatlar əsasında mazer-lazer prinsipinə əsasən oskilatorların və elektron gücləndiricilərin konstruksiyası mümkün olmuşdur." | [65] |
|
Aleksandr Proxorov | SSRİ | |||
|
Çarlz Hard Tauns | ABŞ | |||
| 1965 | 
|
Riçard Feynman | ABŞ | "Kvant elektrodinamikasına dair fundamental tədqiqatlarına və bu tədqiqatların elementar hissəciklər fizikasında yaratdığı dərin təsirlərə görə" | [66] |
|
Culian Şivinger | ABŞ | |||
|
Sin-İtiro Tomonaqa | Yaponiya | |||
| 1966 | 
|
Alfred Kastler | Fransa | "Atomlardakı Hertz rezonansını tədqiq etmək üçün kəşf və təkmilləşdirdiyinə görə " | [67] |
| 1967 | 
|
Hans Bete | ABŞ Almaniya |
"Nüvə reaksiyaları nəzəriyyəsinə verdiyi töhfələrə və xüsusi ilə ulduzlardaki enerji istehsalı ilə əlaqəli kəşflərinə görə" | [68] |
| 1968 | 
|
Luis Alvares | ABŞ | "Data analizi və hidrogen qabarcıq kamerasının istifadə texnikasının təkmilləşdirməsi vasitəsilə hissəciklər fizikasına verdiyi töhfələrə və çoxlu rezonans halının kəşfinə görə" | [69] |
| 1969 | 
|
Marri Gell-Mann | ABŞ | "Elementar hissəciklərin təsnifatına və onların qarşılıqlı təsirlərinə dair töhfələrinə və kəşflərinə görə" | [70] |
| 1970 | 
|
Hannes Alfven | İsveç | "Maqnetik-hidrodinamikaya dair fundamental kəşflərinə və tədqiqatlarına və plazma fizikasının müxtəlif sahələrindəki məhsuldar tətbiqlərinə görə" | [71] |
|
Lui Neel | Fransa | "Qatı hal fizikasında əhəmiyyətli tətbiqlərə yol açan antiferromagnetizmə və ferrimagnetizmə dair fundamental kəşflərinə və tədqiqatlarına görə" | [71] | |
| 1971 | 
|
Dennis Qabor | Macarıstan Böyük Britaniya |
"Holoqrafik metodu kəşf və təkmilləşdirdiyinə görə" | [72] |
| 1972 |
|
Con Bardin | ABŞ | "Birgə olaraq təkmilləşdirdikləri ifratkeçiricilik nəzəriyyəsinə görə, həmçinin BKŞ-nəzəriyyəsi olaraq da adlandırılır" | [73] |
|
Leon Kuper | ABŞ | |||
|
Robert Şriffer | ABŞ | |||
| 1973 | 
|
Leo Esaki | Yaponiya | "Yarımkeçiricilər və ifratkeçiricilərdəki tünelləmə fenomeni ilə əlaqədar eksperimental kəşflərinə görə" | [74] |
|
Ayvar Cayever | ABŞ Norveç | |||
|
Brayan Devid Cozefson | Böyük Britaniya | "Cozefson effekti olaraq da adlandırılan, tunel bariyerinin içindəki ifrat axım fenomeninin xüsusiyyətlərini nəzəri olaraq təxmin etdiyinə görə" | [74] | |
| 1974 | 
|
Martin Rayl | Böyük Britaniya | "Radio astrofizikası sahəsindəki öncül tədqiqatlarına görə: Raylın müşahidələri və ixtiralarına, xüsüsən də diyafram sintezi texnikasına və Hyuişin Pulsarların kəşfindəki həlledici roluna görə" | [75] |
|
|
Entoni Hyuiş | Böyük Britaniya | |||
| 1975 | 
|
Oge Bor | Danimarka | "Atom nüvəsindəki kollektiv hərəkət və hissəcik hərəkəti arasındakı əlaqəni kəşf etdiklərinə və bu əlaqə əsasında atom nüvəsinin strukturu nəzəriyyəsini təkmilləşdirdiklərinə görə" | [76] |
|
Ben Mottelson | Danimarka | |||
|
Ceyms Reynuoter | ABŞ | |||
| 1976 | 
|
Berton Rixter | ABŞ | "Yeni növ ağır elementar hissəciklərin kəşf edilməsindəki öncül tədqiqatlarına görə" | [77] |
|
Samuel Tinq | ABŞ | |||
| 1977 | 
|
Filip Uarren Anderson | ABŞ | "Maqnetik və düzənsiz sistemlərin elektronik strukturuna dair fundamental nəzəri tədqiqatlarına görə" | [78] |
|
Nevill Mott | Böyük Britaniya | |||
|
Con van Flek | ABŞ | |||
| 1978 | 
|
Pyotr Kapitsa | SSRİ | "Aşağı temperatur fizikasına dair başlıca ixtiralarına və kəşflərinə görə" | [79] |
|
Arno Penzias | ABŞ | "Kosmik mikrodalğa arxa plan şüalanmasını kəşf etdiklərinə görə" | [79] | |
| Robert Vudro Vilson | ABŞ | ||||
| 1979 | 
|
Şeldon Qleşou | ABŞ | "Elementar hissəciklər arasındakı birləşdirilmiş zəif qarşılıqlı təsir və elektromaqnit qarşılıqlı təsir nəzəriyyəsinə verdikləri töhfələrə və zəif neytral axını təxmin etdiklərinə görə" | [80] |
|
Əbdus Salam | Pakistan | |||
|
Stiven Vaynberq | ABŞ | |||
| 1980 | 
|
Ceyms Kronin | ABŞ | "Neytral K mezonun parçalanmasındaki fundamental simmetriya prinsiplərinin pozulmasını aşkar etdiyinə görə" | [81] |
|
Val Fits | ABŞ | |||
| 1981 | 
|
Nikolas Blumberqen | Niderland ABŞ |
"Lazer spektroskopiyasının təkmilləşdirilməsindəki töhfələrəinə görə" | [82] |
|
Artur Şavlov | ABŞ | |||
|
Kay Siqban | İsveç | "Elektron spektroskopiyasının təkmilləşdirilməsindəki töhfələrinə görə" | [82] | |
| 1982 |
|
Kennet Vilson | ABŞ | "Faza keçidlərindəki kritik fenomeni ilə əlaqəli nəzəriyyəsinə görə" | [83] |
| 1983 | 
|
Subramanyan Çandrasekar | Hindistan ABŞ |
"Ulduzların təkəmülü və strukturu ilə əlaqəli fiziki proseslərə dair nəzəri tədqiqatlarına görə" | [84] |
|
Uilyam Fauler | ABŞ | "Kainatdakı kimyəvi elementlərin formalaşmasına dair nəzəri və praktik tədqiqatlarına görə" | [84] | |
| 1984 | 
|
Karlo Rubbia | İtaliya | "Zəif qarşılıqlı təsirin kominikatorları olan W və Z hissəciklərinin kəşfinə səbəb olan böyük proyektə verdikləri töhfələrə görə" | [85] |
|
Simon van der Mer | Niderland | |||
| 1985 | 
|
Klaus von Klitzing | Almaniya | "Kvant Hall effektini kəşf etdiyinə görə" | [86] |
| 1986 |
|
Ernst Ruska | Almaniya | "Elektron optikası sahəsindəki fundamental tədqiqatlarına və ilk elektron mikroskopunu dizayn etməsinə görə" | [87] |
|
Herd Binniq | Almaniya | "Skanlama tünel mikroskopunu dizayn etdiklərinə görə" | [87] | |
|
Henrix Rorer | İsveçrə | |||
| 1987 | 
|
Georq Bednorts | Qərbi Almaniya | "Keramika materiallarındakı ifratkeçiriciliyi kəşf etdiklərinə görə" | [88] |
|
Aleks Müller | İsveçrə | |||
| 1988 | 
|
Leon Lederman | ABŞ | "Neytrin şüa metoduna və muon neytrini kəşfi vasitəsilə leptonların dublikat strukturunu aşkar etdiklərinə görə" | [89] |
|
|
Melvin Şvarts | ABŞ | |||
|
Cek Steynberger | ABŞ | |||
| 1989 | .jpg)
|
Norman Remzi | ABŞ | "Ayrı-ayrılqda salınmış sahələr metodu ixtirası və bu metodun hidrogen mazeri və atom saatlarında istifadəsinə görə" | [90] |
|
|
Hans Demelt | ABŞ Almaniya |
"İyon tələsi texnikasını təkmilləşdirdiklərinə görə" | [90] | |
|
|
Volfqanq Paul | Almaniya | |||
| 1990 | 
|
Cerom Fridman | ABŞ | "Zərrəciklər fizikasında kvark modelinin təkmilləşdirilməsində mühüm əhəmiyyətə malik olan proton, elektron və bağlı neytronların dərin inelastik səpilməsinə dair qabaqcıl tədqiqatlarına görə" | [91] |
|
Henri Kendall | ABŞ | |||
|
Riçard Teylor | Kanada | |||
| 1991 | 
|
Pier-Jil de Jen | Fransa | "Sadə sistemlərdəki düzən fenomenininin, xüsusi ilə maye kristal və polimer kimi maddənin kompleks formalarında da ümumiləşdirilə biləcəyinə dair kəşflərinə görə" | [92] |
| 1992 | 
|
Jorj Şarpak | Fransa Polşa |
"Hissəcik dedektorlarının ixtirası və təkmilləşdirdiyinə və xüsusi ilə multikabelli mütənasib kameraya dair tədqiqatlarına görə" | [93] |
| 1993 | 
|
Rassel Hals | ABŞ | "Yeni tip pulsarı kəşf etdiklərinə görə, onların bu kəşfi qravitasiya tədqiqatlarında yeni imkanlar açmışdır" | [94] |
|
Cozef Teylor | ABŞ | |||
| 1994 | 
|
Bertram Brokhaus | Kanada | "Yoğunlaşdırılmış maddələri tədqiq etmək üçün neytron səpilməsi texnikasının təkmilləşdirilməsindəki qabaqcıl töhfələrinə" və "neytron spektroskopiyasını təkmiıləşdirdiyinə görə" | [95] |
.jpg)
|
Klifford Şall | ABŞ | "Yoğunlaşdırılmış maddələri tədqiq etmək üçün neytron səpilməsi texnikasının təkmilləşdirilməsindəki qabaqcıl töhfələrinə" və "neytron diffraksiyası texnikasını təkmilləşdirdiyinə görə" | [95] | |
| 1995 | 
|
Martin Perl | ABŞ | "Tau leptonunu kəşf etdiyinə" və "lepton fizikasına verdiyi öncül eksperimental töhfələrinə görə" | [96] |
|
Frederik Raynes | ABŞ | "Neytrini aşkar etdiyinə görə" və "lepton fizikasına verdiyi öncül eksperimental töhfələrinə görə" | [96] | |
| 1996 | 
|
Devid Li | ABŞ | "Helium-3-dəki ifrat axıcılığı kəşf etdiklərinə görə" | [97] |
|
Duqlas Oşerov | ABŞ | |||
|
Robert Kolman Riçardson | ABŞ | |||
| 1997 | 
|
Stiven Çu | ABŞ | "Lazer işığı ilə atomların tutulması və soyudulması metodunu təkmilləşdirdiklərinə görə" | [98] |
|
Klod Koen-Tannuci | Fransa | |||
|
Uilyam Fillips | ABŞ | |||
| 1998 | 
|
Robert Laflin | ABŞ | "Kvant axıcılığının fraksiyalı olaraq yüklənmiş həyacanlanmalarla yeni formasını kəşf etdiklərinə görə" | [99] |
|
Horst Ştermer | Almaniya | |||
|
Daniel Çui | Çin Resbublikası ABŞ | |||
| 1999 | 
|
Gerardus't Hooft | Niderland | "Fizikada elektrozəif qarşılıqlı təsirin kvant strukturunu aydınlaşdırdıqlarına görə" | [100] |
|
Martinus Veltman | Niderland | |||
| 2000 | 
|
Jores Alfyorov | Russiya | "Yüksək tezlikli sxemlərdə və Optoelektronikada istifadə edilən yarımkeçirici heterostrukturları təkmilləşdirdiklərinə görə" | [101] |
.jpg)
|
Herbert Kromer | Almaniya | |||
|
|
Cek Kilbi | ABŞ | "İnteqral sxeminin ixtirasındaki roluna görə" | [101] | |
| 2001 | 
|
Erik Kornell | ABŞ | "Qələvi atomların formalaşdırdığı seyrək qazlarda Boz-Eynşteyn yoğunlaşmasını formalaşdırdıqlarına dair uğurlarına və bu yoğunlaşmanın fundamental xüsusiyyətlərinə dair tədqiqatlarına görə" | [102] |
|
Karl Viman | ABŞ | |||
|
Volfqanq Ketterle | Almaniya | |||
| 2002 | 
|
Raymond Devis | ABŞ | "Astrofizikaya verdikləri öncül töhfələrinə və kosmik neytrinləri aşkar etdiklərinə görə" | [103] |
|
Masatoşi Koşiba | Yaponiya | |||
|
Rikardo Cakkoni | İtaliya ABŞ |
"Astrofizikaya verdiyi öncül töhvələrinə görə, bu töhfələrin əsasında kosmik X-şüaların mənbəyi kəşf edilmişdir" | [103] | |
| 2003 | 
|
Aleksey Abrikosov | Russiya ABŞ |
"İfratkeçiricilik və İfrat axıcılıq nəzəriyyələrinə verdikləri töhfələrinə görə" | [104] |
|
Vitali Ginzburq | Russiya | |||
|
Entoni Legget | Böyük Britaniya ABŞ | |||
| 2004 | 
|
Devid Qross | ABŞ | "Güclü qarşılıqlı təsir nəzəriyyəsində asimptotik sərbəstliyi kəşf etdiklərinə görə " | [105] |
|
|
Hyu Devid Politzer | ABŞ | |||
|
Frank Vilçek | ABŞ | |||
| 2005 | 
|
Roy Qlauber | ABŞ | "Optik uyumluluğun kvant nəzəriyyəsinə verdiyi töhfələrə görə" | [106] |
|
Con Holl | ABŞ | "Optik tezlik darağı texnikası da daxil olmaqla, lazer əsaslı həssas spektroskopiyanın təkmilləşdirilməsindəki töhfələrinə görə" | [106] | |
|
Teodor Henş | Almaniya | |||
| 2006 | 
|
Con Mazer | ABŞ | "Kosmik mikrodalğa arxa plan şüalanmasının anizotropiyasını və qara cisim formunu kəşf etdiklərinə görə" | [107] |
|
Corc Smut | ABŞ | |||
| 2007 | 
|
Albert Fert | Fransa | "Nəhəng maqnitorezistivliyi kəşf etdiklərinə görə" | [108] |
|
Peter Qrünberq | Almaniya | |||
| 2008 | 
|
Makoto Kobayaşi | Yaponiya | "Təbiətdə ən azı üç kuark ailəsinin mövcudluğunu təxmin edən simmetriya qırılmasının mənşəyini kəşf etdiklərinə görə" | [109] |
|
Toşihide Maskaua | Yaponiya | |||
|
Yoiçiro Nambu | Yaponiya ABŞ |
"Hissəcik fizikasında spontan simmetriya qırılmasının mexanizmini kəşf etdiyinə görə" | [109] | |
| 2009 | 
|
Çarlz Kan Kao | Honkonq Böyük Britaniya ABŞ |
"İşığı liflərə transmissiya edərək optik kommunikasiya sahəsindəki dərin töhfəsinə görə" | [110] |
|
Uillard Boyl | Kanada ABŞ |
"Yarımkeçirici görüntüləyici dövrəsi (CCD) ixtira etdiklərinə görə" | [110] | |
|
Corc E. Smit | ABŞ | |||
| 2010 | 
|
Andrey Qeym | Rusiya Böyük Britaniya Niderland |
"İkiölçülü qrafen materiallarına dair həyata keçirdikləri əhəmiyyətli eksperimentlərinə görə" | [111] |
|
Konstantin Novosyolov | Rusiya Böyük Britaniya | |||
| 2011 | 
|
Sol Perlmutter | ABŞ | "Uzaq süpernovaları müşahidə edərək kainatın sürətələnərk genişləndiyini kəşf etdiklərinə görə " | [112] |
|
Brayan Şmidt | Avstraliya ABŞ | |||
|
Adam Riss | ABŞ | |||
| 2012 | 
|
Serj Aroş | Fransa | "İndividual kvant sistemlərinin ölçülməsinə və manipulyasiyasına imkan yaradan eksperimental metodlarına görə" | [113] |
|
Devid Vaynlend | ABŞ | |||
| 2013 | 
|
Fransua Enqler | Belçika | "Atom altı hissəciklərin kütləsinin mənşəyinə dair son vaxtlar CERN-nin Böyük Hadron sürətləndiricisində ATLAS və CSM eksperimentləri ilə təxmin edilən elementar hissəciklərin kəşf edilməsi ilə təsdiq edilən mexanizmləri kəşf etdiklərinə görə" | [114] |
3.jpg)
|
Piter Hiqqs | Böyük Britaniya | |||
| 2014 | 
|
İsamu Akasaki | Yaponiya | "Səmərəli mavi İşıq diodlarını ixtira etdiklərinə görə" | [115] |
|
Hiroşi Amano | Yaponiya | |||
| Syuci Nakamura | Yaponiya ABŞ | ||||
| 2015 | 
|
Takaaki Kacita | Yaponiya | "Neytrinlərin kütləyə sahib olduğunu göstərən neytrin yırğalanmasını kəşf etdiklərinə görə" | [116] |
|
Artur Makdonald | Kanada | |||
| 2016 | 
|
Devid Taules | Böyük Britaniya | "Topoloji faza keçidlərini və maddənin topoloji fazalarını nəzəri olaraq kəşf etdiklərinə görə" | [117] |
|
Dunkan Holdeyn | Böyük Britaniya | |||
|
Maykl Kosterlits | Böyük Britaniya | |||
| 2017 | .jpg)
|
Rayner Vays | Almaniya ABŞ |
"LIGO detektoruna həlledici töhfələrinə və qravitasiya dalğalarının müşahidəsinə görə" | [118] |
|
Kip Torn | ABŞ | |||
|
Barri Bariş | ABŞ | |||
| 2018 | .jpg)
|
Artur Eşkin | ABŞ | "Lazer fizikasına verdiyi əhəmiyyətli töhfələrə", xüsusi ilə "optik maqqaşlara və onların bioloji sistemlərdə tədbiqlərinə görə" | [119] |
.jpg)
|
Jerar Muru | Fransa | "Lazer fizikasına verdikləri əhəmiyyətli töhfələrə", xüsusi ilə "yüksək intensivli, ultra-qısa optik impulslar yaratma metodlarına görə" | ||
|
Donna Striklend | Kanada | |||
| 2019 | 
|
Ceyms Pibls | Kanada ABŞ |
"Kosmologiya üzrə nəzəri kəşflərinə görə" | [120] |
|
Mişel Mayor | İsveçrə | "Günəşvari ulduz ətrafında hərəkət edən bir ekzoplanet kəşf etdikərinə görə" | ||
|
Didye Keloz | İsveçrə | |||
| 2020 | 
|
Rocer Penroz | Böyük Britaniya | "Qara dəlik formalaşmasının ümumi nisbilik nəzəriyyəsinin sağlam proqnozu olduğunu kəşf etməsinə görə" | [121] |
|
Reynhard Qenzel | Almaniya | "Qalaktikamızın mərkəzindəki ifrat kütləli kompakt obyektin kəşfinə görə" | ||
|
|
Andrea Qez | ABŞ | |||
| 2021 | .jpg)
|
Syukuro Manabe | Yaponiya ABŞ[122] |
"Yer iqliminin fiziki modelləşdirilməsi, dəyişkənliyin ölçülməsi və qlobal istiləşmənin etibarlı şəkildə proqnozlaşdırılmasına görə" | [123] |
| Klaus Hasselmann | Almaniya | ||||
|
Corco Parizi | İtaliya | "atomdan planetar miqyaslara qədər fiziki sistemlərdə nizamsızlığın və fluktuasiyaların qarşılıqlı təsirinin kəşfinə görə" | ||
| 2022 | 
|
Alen Aspekt | Fransa | "dolaşıq fotonlarla olan təcrübələrə, Bell bərabərsizliklərinin pozulmasının göstərilməsinə və kvant informasiya elminin qabaqcılı olduqlarına görə" | [124] |
|
Con Klauzer | ABŞ | |||
|
Anton Zeilinqer | Avstriya | |||
| 2023 | 
|
Ann Liyulie (b. 1958) | İsveç | "Maddədə elektron dinamikasının öyrənilməsi üçün attosaniyəlik işıq impulsları yaradan eksperimental üsullarına görə" | [125][126] |
.jpg)
|
Ferenk Kraus (b. 1962) | Almaniya | |||
| Pier Aqostini (b. 1941) | Fransa | ||||
Həmçinin bax
redaktəİstinadlar
redaktə- ↑ "Alfred Nobel – The Man Behind the Nobel Prize". Nobel Foundation. 25 October 2007 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize Awarders". Nobel Foundation. 15 October 2008 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize Award Ceremonies". Nobel Foundation. 22 August 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize". Nobel Foundation. 5 June 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 October 2008.
- ↑ "All Nobel Prizes in Physics". The Nobel Foundation. 6 October 2022. 23 May 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 October 2022.
- ↑ "Nobel Laureates Facts". Nobel Foundation. 2 February 2007 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 October 2008.
- ↑ "Nobel Prize Awarded Women". The Nobel Foundation. 2021-05-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-03.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1917". Nobel Foundation. 11 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 January 2019.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1918". Nobel Foundation. 7 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 January 2019.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1921". Nobel Foundation. 17 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 May 2018.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1924". Nobel Foundation. 1 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1925". Nobel Foundation. 19 September 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1928". Nobel Foundation. 2 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1932". Nobel Foundation. 19 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1943". Nobel Foundation. 28 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1901". Nobel Foundation. 17 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1902". Nobel Foundation. 21 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1903". Nobel Foundation. 17 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1904". Nobel Foundation. 17 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1905". Nobel Foundation. 8 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1906". Nobel Foundation. 17 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1907". Nobel Foundation. 10 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1908". Nobel Foundation. 1 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1909". Nobel Foundation. 22 August 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1910". Nobel Foundation. 1 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1911". Nobel Foundation. 10 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1912". Nobel Foundation. 17 September 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1913". Nobel Foundation. 19 September 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1914". Nobel Foundation. 15 September 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1915". Nobel Foundation. 19 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1919". Nobel Foundation. 20 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1920". Nobel Foundation. 12 September 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1922". Nobel Foundation. 17 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1923". Nobel Foundation. 2 November 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1926". Nobel Foundation. 1 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1927". Nobel Foundation. 1 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1929". Nobel Foundation. 24 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1930". Nobel Foundation. 11 October 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1933". Nobel Foundation. 17 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1935". Nobel Foundation. 15 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1936". Nobel Foundation. 16 September 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1937". Nobel Foundation. 14 September 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1938". Nobel Foundation. 17 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1939". Nobel Foundation. 24 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1944". Nobel Foundation. 30 August 2009 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1945". Nobel Foundation. 11 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1946". Nobel Foundation. 1 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1947". Nobel Foundation. 15 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1948". Nobel Foundation. 10 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1949". Nobel Foundation. 21 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1950". Nobel Foundation. 5 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1951". Nobel Foundation. 17 September 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1952". Nobel Foundation. 1 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1953". Nobel Foundation. 2 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1954". Nobel Foundation. 21 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1955". Nobel Foundation. 1 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1956". Nobel Foundation. 14 September 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1957". Nobel Foundation. 21 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1958". Nobel Foundation. 17 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1959". Nobel Foundation. 28 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1960". Nobel Foundation. 6 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1961". Nobel Foundation. 4 November 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1962". Nobel Foundation. 22 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1963". Nobel Foundation. 22 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1964". Nobel Foundation. 17 September 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1965". Nobel Foundation. 21 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1966". Nobel Foundation. 18 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1967". Nobel Foundation. 18 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1968". Nobel Foundation. 24 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1969". Nobel Foundation. 4 November 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1970". Nobel Foundation. 19 September 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1971". Nobel Foundation. 5 November 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1972". Nobel Foundation. 19 September 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1973". Nobel Foundation. 27 June 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1974". Nobel Foundation. 10 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1975". Nobel Foundation. 15 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1976". Nobel Foundation. 14 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1977". Nobel Foundation. 19 September 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1978". Nobel Foundation. 21 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1979". Nobel Foundation. 26 February 2009 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1980". Nobel Foundation. 11 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1981". Nobel Foundation. 1 August 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1982". Nobel Foundation. 21 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1983". Nobel Foundation. 13 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1984". Nobel Foundation. 17 September 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1985". Nobel Foundation. 14 September 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1986". Nobel Foundation. 17 September 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1987". Nobel Foundation. 19 September 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1988". Nobel Foundation. 11 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1989". Nobel Foundation. 21 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1990". Nobel Foundation. 18 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1991". Nobel Foundation. 2 November 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1992". Nobel Foundation. 22 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1993". Nobel Foundation. 14 October 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1994". Nobel Foundation. 15 September 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1995". Nobel Foundation. 28 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1996". Nobel Foundation. 12 February 2009 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1997". Nobel Foundation. 7 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1998". Nobel Foundation. 11 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1999". Nobel Foundation. 21 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 2000". Nobel Foundation. 21 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2001". Nobel Foundation. 19 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 2002". Nobel Foundation. 24 March 2009 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2003". Nobel Foundation. 8 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2004". Nobel Foundation. 24 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 2005". Nobel Foundation. 24 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2006". Nobel Foundation. 11 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2007". Nobel Foundation. 10 August 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 2008". Nobel Foundation. 8 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 2009". Nobel Foundation. 8 October 2009 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 October 2009.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2010". Nobel Foundation. 7 October 2010 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 October 2010.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2011". Nobel Foundation. 1 August 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 October 2011.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2012". Nobel Foundation. 11 October 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2012.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2013 Press Release" (PDF). Nobel Foundation. 8 oktyabr 2013 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2013.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2014". Nobel Foundation. 7 October 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 October 2014.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2015". Nobel Foundation. 6 October 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 October 2015.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2016". Nobel Foundation. 6 October 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 October 2016.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2017". Nobel Foundation. 13 August 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 October 2017.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2018". Nobel Foundation. 9 February 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 October 2018.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2019". Nobel Foundation. 8 October 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 October 2019.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2020". Nobel Foundation. 6 October 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 October 2020.
- ↑ "He is considered a U.S. citizen by Nobel Prize Committee". 2021-10-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-08.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2021" (PDF). Nobel Foundation. 5 October 2021 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 5 October 2021.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2022". Nobel Foundation. 4 October 2022. 4 October 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 October 2022.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2023". Nobel Foundation. 3 October 2023. 4 October 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 October 2023.
- ↑ "Contributors [Back cover]". IEEE Journal of Quantum Electronics. 6 (12). 1970. 2023-10-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-15.
/cloudfront-us-east-2.images.arcpublishing.com/reuters/QHFCJQQJGZPDNJDYCZDTTPWSZ4.jpg){kind=link}
/cloudfront-us-east-2.images.arcpublishing.com/reuters/QHFCJQQJGZPDNJDYCZDTTPWSZ4.jpg){kind=link}